Dr Józef Pluciński • Poniedziałek [21.11.2011, 07:20:59] • Świnoujście
Ulice Świnoujścia (1)
Plac Wolności około 1860 roku.(fot. Archiwum autora
)
Po omówieniu historii połączeń drogowych miasta, zamierzam z kolei przedstawić sprawę wewnętrznej jego zabudowy a więc ulic. Kiedy i jak powstawały, jak zmieniał się ich wygląd, a wreszcie nazwy.
W powstającej w XVIII wieku portowej osadzie, dzisiejszym Świnoujściu, dwie pierwsze, głownie wtedy ulice, wychodziły z obecnego Placu Wolności, gdzie znajdowała się najważniejsza wówczas w portowej osadzie instytucja -Urząd Licencyjny. W jego gestii leżało przyznawanie licencji oraz zezwoleń handlowych i żeglugowych , a nawet przydział działek i materiałów budowlanych. Gdy zarządca licencyjny Kühl z niego wychodził, miał do wyboru tylko dwie ścieżki; jedna wiodąca bezpośrednio do kościoła w Westswine, druga do brzegu Świny, w kierunku przystani statków i łodzi.
Obecne ulice Bohaterów Września i Grunwaldzka naniesione na plan z połowy XVIII wieku. Zarysowana linia brzegowa faktycznie tak przebiegała.(fot. Archiwum autora
)
Tak więc w sposób naturalny powstał zarys osi nowego miasta: kościół - dom licencyjny - przystań portowa, to były trzy punkty, miedzy którymi wówczas trwał ruch. Piloci i kapitanowie osiedlali się między portem a domem licencyjnym i tak powstała już w 1748 roku ulica którą nazywano potocznie Lotsenstrasse - ulica Pilotów. Ich przedstawiciele zamieszkiwali siedem domów, dochodząc aż do morza, którego brzeg wówczas znajdował się w okolicach obecnego Kapitanatu Portu. Ta pierwsza i najważniejsza wówczas ścieżka a później ulica, to dzisiejsza ulica Bohaterów Września. Druga droga, dała początek dzisiejszej ulicy Grunwaldzkiej. Ponieważ prowadziła do starego kościółka w wiosce West-Swine, otrzymała nazwę Grosse Kirchenstrasse. Dla wyjaśnienia, ta wioska, a raczej mała, nadbrzeżna osada, położona była gdzieś w rejonie dzisiejszych ulic Łużyckiej i Lutyckiej i późnej włączona została do nowopowstałego miasta.
Sieć ulic Świnoujścia w początkach XIX w. (fot. Archiwum autora
)
W 1750 r. teren przeznaczony pod zabudowę mieszkalną na stronie zachodniej, został przemierzony, sporządzony też został projekt zabudowy powstającego miasta. Wtedy też zostały ostatecznie wytyczone, dwie podstawowe, wymienione już osie kompozycyjne nowego ośrodka, jak również dwa centralne place: wówczas bez nazwy a obecnie Plac Wolności i Słowiański. Od nich zaprojektowano uliczki i kwartały pod dalszą zabudowę. Najszybciej oczywiście zajęte zostały działki wokół centralnych placów, dwóch głównych ciągów ulicznych i wzdłuż nurtu Świny. Osiedlali się tu wówczas głownie urzędnicy portowi, rzemieślnicy różnych specjalności, oraz reprezentacji morskich zawodów. Obok nich pojawili się tu także kupcy i rzemieślnicy usługowi, którym zagwarantowana została swoboda działania.
Świnoujście w 1828 r. Jeszcze przez wiele lat miasto nie wychodziło poza zaznaczony na planie obszar. (fot. Archiwum autora
)
Przez wiele dziesięcioleci obszar miasta nie wyszedł poza granice nakreślone planami z lat 1750 - 81. Jego centrum znajdowało się cały czas w rejonie głównych placów: Wolności, Słowiańskiego, a od początku XIX wieku także Placu Rybaka, przy którym stanął ratusz miejski. W ich rejonie i przylegających ulic, wreszcie bulwaru noszącego dziś nazwę Wybrzeża Władysława IV, już w latach czterdziestych XIX w. stanęły hotele „Trzy Korony” ( późniejszy „Dom Rybaka”) i hotel „Pruski” oraz szereg innych, okazałych budowli. Pisano wówczas, że w tym rejonie zabudowa Świnoujścia przypomina Szczecin a nawet Kopenhagę.
Wielkomiejski niemal widok świnoujskiego bulwaru. Litografia W. Loeillot, 1855.(fot. Archiwum autora
)
Wyjście zabudowy miejskiej poza granice zakreślone w pierwotnych planach, nastąpiło dopiero w wyniku uzyskania połączenia kolejowego i wprowadzenia do miasta od zachodu, linii kolejowej. Budowa dworca kolejowego obecnie przy ulicy Grunwaldzkiej 54 ( Hauptbahnhof ) oraz dodatkowo dworca zdrojowego (Badbahnhof), przy ulicy Wojska Polskiego, uczyniły atrakcyjnymi dla budownictwa parcele, położone w obu tych kierunkach. Dość też szybko, zabudowane zostały ciągi ulic obecnej Konstytucji 3 Maja ,Grunwaldzkiej i Matejki, oraz przylegające do nich boczne odgałęzienia ulic.
Ulica Grunwaldzka; budynki powstałe na przełomie XIX i XX wieku. (fot. Archiwum autora
)
W ten sposób, miasto faktycznie połączyło się z terenami dawnej wioski Westswine, a równocześnie przesunęło też mocno swe granice, w kierunku zachodnim. Powstająca zabudowa, swym charakterem odbiegała już naturalnie od tej XVIII-wiecznej, parterowej. Ulice zabudowywano już kamieniczkami 2-3 kondygnacyjnymi, zróżnicowanymi w stylistyce architektonicznej. O dalszej rozbudowie miasta napiszę w odcinku kolejnym.
źródło: www.iswinoujscie.pl
Karolina - Cudowne zdjecia, ntaura jest niesamowita masz urocza mala modelke Nie ma nic piekniejszego jak mozliwosci pokazywania naszym malusinskim takich wlasnie zakatkow swiata. Niezapomniane chwile.
Ale misja. I co mam powiedzieć, że co?
Nleży skoczyć do biblioteki w Heringsdorfie-ta najbliżej.
Skąd taki pamiętnik wytrzasnąć?
Przed wojną, ul.Matejki w Swinoujściu nazywała się Gadebuschstr.Sprawdzaliśmy w słownikach co to słowo oznacza-bez rezultatu.Aż któregoś dnia wpadł nam w ręce pamiętnik 10 letniej niemieckiej dziewczynki Gagebusch, córki burmistrza Swinoujścia z XIX w.Fascynująca laktura.Zachęcamy wszystkich Swinoujszczan do jej przeczytania!O ile sobie dorze przypominamy to na pierwszym planie tego zdjęcia jest właśnie dom burmistrza Gadebuscha, któr mieścił się przy dzisiejszym placu Wolności.Pozdrawiamy pana dr Plucińskiego!
Uwielbiam te artykuły, dotyczące historii naszego miasta, wielkie dzięki:)
Pozdrawiam Pana Doktora.Jak zawsze fachowość i profesjonalizm w przedstawianiu historii naszego miasta.Pozdrowienia dla wszystkich miłośników" starego Świnoujścia.
Zdjecie pochodzi z roku 1870 a nie jak ktos blednie podpisal 1860. Tak naprawde nie ma pewnosci ktora strone pl Wolnosci przedstawia. Prawdopodobne jest ze jest to widok w kierunku dzisiejszej ulicy Pilsudskiego. Buduynek po prawj poczta nie jest ale byc moze zostanie wkrotce rozebrany i na jego miejscu powstanie poczta
Mi się wydaje że na pierwszym zdjęciu jest widok na ul. Grunwaldzką ale nie wiem czy tak jest. a przedostatnie zdjęcie z którego miejsca było robione? Jakoś nie mogę skojarzyć.
PaSo mozesz sie mylic bo budynek poczty powstal w 1878 roku a pod zdjeciem data 1860. ..Moze to byc widok na ulGrunwaldzka.
nie prawda
Wspaniałe są te wszystkie historie opisane przez Pana Józefa, czyta się z przyjemnością. Wielkie DZIEKUJE!. Komentarze tutaj też są jakieś inne, cieplejsze bez zawiści i obrażania innych, prawda?
nie mylisz sie
Na pierwszym zdjęciu jest to widok z Placu Wolnosci w stronę ul. Piłsudskiego. Po prawej widać budynek poczty a po lewewj nie ma jeszcze budynku gdzie teraz mieści się bar " Neptun".Mam nadzieje ze się nie mylę.
czy ktoś wie czy na 1-szym zdjeciu jest widok w ulice bohaterów czy grunwaldzką??
Miałem na myśli stan umysłu, a nie jak mylnie zrozumiano, punkt na mapie.
Jaka osada przecież nasze Świnoujście to jedno z największych miast Polski (8 w kraju).
190, masz racje, moze to jakis Prusak ?
Gość zamorski • Poniedziałek [21.11.2011, 23:22] • [IP: 83.11.59.***] Osada rybacka, ot i całe Swinoujście.>>>>> nie wiem kiedy byles ostatni raz w Swinoujsciu. Byc moze w XVIII w, bo w chwili obecnej Swinoujscie, osady rybackiej raczej nie przypomina.
Osada rybacka, ot i całe Swinoujście.
SUPER!! szkoda ze nie ucza o tym w szkole!!
Kto sie dokladnie interesuje miastem i jest mieszkancem od lat napewno wiedzial o tym przyrzadzie. Kiedys do budki przychodzil taki wysoki pan i cos kontrolowal regularnie chyba nawet kilka razy dziennie. ale to bylo bardzo wiele lat temu. Zacumowana byla rowniez tam pod ta budka lodka , niezle miejsce do zabawy w marynarza. ..
Tak, chodzi o tą budkę. Tyle, że ona nigdzie nie wpadnie - ma się całkiem dobrze i jest solidnie posadowiona. Dziwnie wygląda bo stoi nie na nabrzeżu a nad łatą mareografu, naturalną koleją rzeczy wystając poza obrys nabrzeża. Polecam lekturę lokalnej Wyborczej - czasem by dowiedzieć co dzieje się w Świnoujściu trzeba sięgnąć do mediów szczecińskich, bo lokalne" nie dają rady" ;))
21.11.2011, 11:24 - Czy mowa o niebieskiej budce nie opodal Kapitanatu Portu, która lada dzień wpadnie do wody?
Dziękuję bardzo za miłą lekturę.
Panie Doktorze! Polecam artykuł w dzisiejszej Wyborczej:" 200 lat mareografu w Świnoujściu. Mało kto wie, co to Niewielka budka na północnym skraju Wybrzeża Władysława IV w Świnoujściu kryje mało znany skarb. Dopiero polscy i niemieccy naukowcy, którzy gościli w weekend w Świnoujściu, uzmysłowili władzom miasta i mieszkańcom, że mają najstarszy w naszej części Europy do dziś działający mareograf (pływomierz), czyli urządzenie zapisujące poziom wód.
brawo !!
Pierwsze zdjecie nie jest opisane. Ale to plac Wolnosci. Pozdrawiam.
A teraz budują na pałę.
Dziękuję za wspaniały artykuł przy porannej kawie. Czekam na drugą część. Pozdrawiam.