Raport pt. „Where Do Rich Countries Stand on Childcare?” został opublikowany przez ośrodek badawczy UNICEF Innocenti. Raport zawiera ranking państw UE i OECD pod względem ich krajowych polityk oraz rozwiązań dotyczących opieki nad małymi dziećmi. W badaniu wzięto pod uwagę cztery wskaźniki: długość płatnego urlopu rodzicielskiego, dostępność, przystępność cenową i jakość zorganizowanej opieki nad dziećmi od urodzenia do osiągnięcia wieku szkolnego.

Aby zapewnić dzieciom jak najlepszy start w życiu, musimy pomóc rodzicom w budowaniu opiekuńczego i przyjaznego środowiska, które jest tak ważne z punktu widzenia procesu edukacji, budowania dobrego samopoczucia i rozwoju społecznego dzieci, powiedziała Henrietta Fore, Dyrektor Generalna UNICEF. Inwestycje rządowe w politykę przyjazną rodzinie, w tym opiekę nad dziećmi, zapewniają rodzicom niezbędny czas, zasoby i świadczenia, których potrzebują, aby wspierać swoje dzieci na każdym etapie ich rozwoju.

Kraje, które znalazły się najwyżej w rankingu połączyły dobrą jakość i przystępność cenową zorganizowanej opieki nad dziećmi. Jednocześnie oferują długi i dobrze płatny urlop zarówno matkom, jak i ojcom, dając rodzicom wybór sposobu opieki nad dziećmi.

Polska w ogólnym rankingu zajęła 27. miejsce na 41 badanych państw. Za nami uplasowały się kraje takie jak Meksyk, Czechy czy Turcja, ale również Wielka Brytania, Szwajcaria i Stany Zjednoczone, które zajmują jedne z najniższych miejsc w rankingu. Z kolei wyżej w rankingu są kraje bałtyckie (Estonia, Łotwa i Litwa) oraz Bułgaria, Węgry czy Kanada. Jeśli chodzi o wskaźnik dotyczący płatnych urlopów macierzyńskich i ojcowskich, Polska zajęła nieco lepsze, 21. miejsce. W tym zestawieniu na pierwszym miejscu była Japonia, a na ostatnim – Stany Zjednoczone. Niestety, Polska zajęła odległe 33. miejsce, jeśli weźmiemy pod uwagę wskaźnik dostępu do opieki nad dzieckiem poniżej 3. roku życia. Wyprzedziliśmy tylko osiem państw: Australię, Stany Zjednoczone, Węgry, Czechy, Bułgarię, Rumunię, Słowację i Turcję. Z kolei najwyższe, siódme miejsce, Polska zajęła w zestawieniu dotyczącym wskaźnika jakości zorganizowanej opieki małym nad dzieckiem. Wskaźnik ten brał pod uwagę stosunek liczby dzieci do liczby nauczycieli oraz minimalne kwalifikacje, niezbędne aby zostać nauczycielem w placówce formalnej opieki nad dziećmi. Jeśli chodzi o ostatni wskaźnik, czyli przystępności cenowej zorganizowanej opieki nad dziećmi, Polska uplasowała się na tym samym miejscu, co w ogólnym rankingu.

Opieka nad dziećmi – korzyści i wyzwania
Płatny urlop macierzyński i ojcowski umożliwia rodzicom nawiązanie więzi ze swoimi dziećmi, wspiera zdrowy rozwój dziecka, zmniejsza ryzyko depresji poporodowej i zwiększa równość płci. Autorzy raportu zauważają jednak, że mniej niż połowa krajów oferuje matkom co najmniej 32 tygodnie pełnopłatnego urlopu. Z kolei, gdy jest oferowany urlop ojcowski – zawsze znacznie krótszy – niewielu ojców z niego korzysta. Najczęstszą przyczyną są bariery zawodowe i kulturowe, choć ten trend powoli się zmienia.

Dobrze przemyślany urlop pomaga rodzicom we wczesnych momentach życia dziecka. Kiedy to wsparcie się kończy, a rodzice są gotowi na powrót do pracy, dostęp do zorganizowanej opieki nad dzieckiem może pomóc rodzicom w zapewnieniu równowagi między zajmowaniem się dziećmi, pracą zarobkową i troską o własne samopoczucie. Niestety, koniec płatnego urlopu rodzicielskiego rzadko zbiega się z początkiem prawa do przystępnej opieki nad dziećmi, co sprawia, że rodziny z trudem wypełniają tę lukę.

Brak przystępnej cenowo opieki nad dziećmi jest kluczową barierą dla rodziców, potęgującą nierówności społeczno-ekonomiczne w poszczególnych krajach. W gospodarstwach domowych o wysokich dochodach prawie połowa dzieci poniżej 3. roku życia korzystała z opieki żłobkowej, w porównaniu do mniej niż 1 na 3 w gospodarstwach domowych o niskich dochodach. W Irlandii, Nowej Zelandii i Szwajcarii para o średnich dochodach musiałaby wydać od 1/3 do połowy jednej pensji, aby opłacić pobyt dwójki dzieci w żłobku. Podczas gdy większość bogatych krajów subsydiuje opiekę nad dziećmi dla rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji, samotni rodzice o niskich dochodach na Słowacji, Cyprze i w Stanach Zjednoczonych nadal muszą wydać nawet połowę swojej pensji na zorganizowaną opiekę nad dzieckiem.

Autorzy raportu zauważają, że zamknięcie placówek opieki nad dziećmi w związku z pandemią COVID-19 jeszcze bardziej pogorszyło sytuację rodzin z małymi dziećmi. Wielu rodziców stara się pogodzić opiekę nad dziećmi i obowiązki związane z zatrudnieniem, podczas gdy inni całkowicie stracili pracę.

Co zaleca UNICEF?
UNICEF uważa, że płatny urlop rodzicielski powinien trwać co najmniej sześć miesięcy. Co więcej, dostęp do wysokiej jakości i niedrogiej opieki nad dzieckiem od urodzenia do rozpoczęcia pierwszej klasy szkoły podstawowej powinien być powszechny.

Raport zawiera wskazówki dla rządów państw i sektora prywatnego na temat opieki nad dziećmi i polityki urlopów rodzicielskich, m.in.:
• płatny urlop rodzicielski dostępny zarówno dla matek, jak i dla ojców w pierwszym pełnym roku życia dziecka;
• niedroga opieka nad dziećmi, która jest oferowana pod koniec urlopu rodzicielskiego, aby nie było luki w dostępnym wsparciu;
• dostępna, elastyczna i przystępna cenowo wysokiej jakości opieka nad dziećmi dostępna dla wszystkich dzieci, niezależnie od sytuacji rodzinnej;
• zachęcanie pracodawców do zapewnienia rodzicom elastycznych godzin pracy i systemów wsparcia opieki nad dziećmi;
• dostosowanie usług opieki nad dziećmi do innych polityk dotyczących wsparcia rodzin, takich jak powszechne zasiłki na dzieci.

Dawanie rodzicom wsparcia niezbędnego do zapewnienia dzieciom solidnych fundamentów życia to nie tylko dobra polityka społeczna, to dobra polityka gospodarcza, powiedziała Henrietta Fore.

Cały raport w języku angielskim można przeczytać tutaj: www.unicef-irc.org/reportcards/where-do-rich-countries-stand-on-childcare.html

dr Monika Kacprzak
Rzecznik Prasowy
UNICEF Polska