Parkiety układane w latach 1950-1995 klejono na wysoce szkodliwy dla zdrowia „subit", którego podstawowym składnikiem był pak smołowy. Substancja ta obok koksu i gazu jest pozostałością po oddestylowaniu lotnych składników smoły węglowej. Już w XVIII wieku pewien angielski naukowiec zauważył niezwykle wysoki poziom zachorowań na raka jąder wśród londyńskich kominiarzy. Przyczyną było ciągłe obcowanie z popiołem i sadzą, które zawierają podobne składniki do paku.

Od lat 50. XX jedynym środkiem stosowanym do mocowania drewnianych podłóg był „subit". W jego skład wchodził węgiel, olej ziemny oraz substancja wytwarzana ze zgliszczy pozostałych po budynkach spalonych w trakcie II wojny światowej. Ówczesne lepiki parkietowe określano jako masy bitumiczne nanoszone na zimno. Następnie rozróżniano dwa rodzaje lepiszczy: masę bitumiczną z paku smoły oraz masę bitumiczną z oleju ziemnego. Określenie „bitumiczna" odnosiło się do mikroskopijnej formy masy, podobnie jak w przypadku dyspersyjnych i rozpuszczalnikowych mas klejowych. Na Zachodzie przestano stosować nagminnie takie lepiszcza pod koniec lat 70-tych.

Występowały również lepiszcza stosowane na gorąco na przykład gorący asfalt - jako węglowy pak smołowy, który z resztą do dziś bywa wykorzystywany do klejenia drewnianego bruku.

Czym jest pak

Pak to stała pozostałość po oddestylowaniu lotnych składników smoły węglowej. Jest twardy, kruchy, używa się go do wyrobu brykietów, papy, izolacji wodoodpornej oraz do otrzymywania węglowodorów. W paku występuje benzopiren węglowodór aromatyczny o wybitnym działaniu rakotwórczym. Benzopiren znajduje się również w smole węglowej, w produktach niepełnego spalania paliw organicznych na przykład w spalinach samochodowych, czy dymie papierosowym. Występuje jako ciało stałe rzadziej jako gaz. Najbardziej szkodliwą substancją w paku jest benzopiren. Podczas analiz paku wartości pomiarowe dla benzopirenu są przyjmowane jako charakterystyczne dla całej grupy związków w nim zawartych. Produkowane dziś kleje mogą zawierać od 3000 do 10 000 mg benzopirenu na kilogram. Podczas, gdy stosowany niegdyś „subit" zawierał 300 000 mg benzopirenu na kilogram.

W dzisiejszych czasach nikt nie ma wątpliwości, że wiele substancji zawartych w paku wywołuje raka, przyczynia się do powstawania mutacji, zmian dziedzicznych, osłabia system immunologiczny, zakłóca pracę wątroby, podrażnia błony śluzowe.

Wyniki badań nad szkodliwością tych związków doprowadziły w Niemczech do zakazu swobodnego wyrzucania kurzu domowego pochodzącego na przykład z odkurza- cza. Kurz domowy należy zapakować w worek foliowy, który trzeba szczelnie związać i wywieźć na wysypisko śmieci, gdzie zostanie umieszczony w specjalnym kontenerze.

Bituminy i smoła węglowa należą do substancji, które niosą największe zagrożenie dla zasobów wodnych (WGK3). Bituminy zawierają niewielką ilość wielocyklicznego, aromatycznego węglowodoru około 0,01 % zaś pak ze smoły węglowej ma go w swoim składzie aż 30%. Przy produkcji bituminy dochodzi do ich zmieszania z pakiem ze smoły węglowej, dlatego bituminy znalazły się na liście MAK w rozdziale III A jako substancje zdecydowanie wywołujące raka u ludzi. Bituminy można w prosty sposób odróżnić od paku węglowego. Bituminy rozpuszczają się od razu w benzolu i farbują na czarno, podczas, gdy pak ze smoły węglowej nie rozpuszcza się lub rozpuszcza się bardzo powoli.

Wykorzystywanie rakotwórczych związków do klejenia podłóg trwało w Polsce do połowy lat dziewięćdziesiątych. Później pojawiły się na naszym rynku kleje i lakiery ekologiczne. Niestety do dziś bywają, choć sporadycznie, Parkieciarze, którzy stosują subit do klejenia drewnianych podłóg. Ci niby fachowcy robią to, by tanio wykonać podłogę.

Na „subit" układano przede wszystkim parkiet masywny (22 mm) - rzadziej mozaikę (8 mm).

Jak wygląda niebezpieczna podłoga i co z nią zrobić?

Wielu parkieciarzy spotkało się podczas wykonywania prac cykliniarskich z podłogami, w których są luźne klepki, lub, których cała powierzchnia jest luźna, a więc występują w niej szpary dochodzące do 1 centymetra szerokości, a przy ścianach szczeliny powyżej centymetra.

Najwyższy czas, by zająć się takimi podłogami. Na nic się zdadzą wczasy w ekologicznie czystych rejonach, jeżeli przez większość roku chodzi się po podłodze o rakotwórczych właściwościach.

Na zachodzie ustalono kilka sposobów postępowania w celu uzdrowienia mieszkań:

1. Zamknąć szpary wypełniaczem do fugowania, pastą reparacyjną, żywiczną i masą uszczelniającą, a następnie polakierować 3-4 razy. Niestety z powodu ograniczonej trwałości należy powyższe czynności co jakiś czas powtarzać.

2. Pokryć stary parkiet wykładziną podłogową lub laminatem.

3. Usunąć stary parkiet i subit, a następnie pokryć podłoże szczelnym materiałem i ułożyć bez klejenia nową podłogę. 4. Usunąć parkiet i subit i ułożyć od nowa podłogę. Taka metoda jest zalecana w przypadku, gdy cała powierzchnia podłogi jest luźna, lub przy dużej ilości szpar. Oczywiście najskuteczniejszą metodą jest całkowite odnowienie podłogi. Jedynie to pozwoli na ostateczne usunięcie z mieszkania substancji rakotwórczej. Na dzień dzisiejszy koszty usunięcia tych trujących odpadów są żadne, a w przyszłości mogą okazać się bardzo wysokie.

Całkowita renowacja podłogi

1. Usunąć parkiet

2. Usunąć resztki smoły (należy to robić w odzieży ochronnej i masce z filtrami)

3. Zagruntować powierzchnię 2K-PU lub 2K-Epoxyd

4. Nanieść masę szpachlową lub cienki jastrych (3 cm)

5. Ułożyć parkiet lub inny materiał podłogowy

Ze względów ekologicznych zalecane jest stosowanie środków oznaczonych jako EC-1. Warto również zwrócić uwagę, że w Polsce stosowano jastrychy związane ze ścianami. W celu wyciszenia odgłosów chodzenia należy, tam gdzie jest to możliwe, ułożyć materiały wyciszające zanim przystąpi się do nakładania nowej warstwy jastrychu.

Istotne jest, by zwrócić również uwagę na wilgoć, ponieważ tak zwany „czarny klej" miał właściwości odcinające od wilgoci.

Ułożenie drugiej podłogi

1. Parkiet zeszlifować

2. Umocować luźne klepki

3. Wypełnić fugi wokół ścian i klepek masą elastyczną

4. Zagruntować podłogę 2K-Epok-sydem lub 2K- Poliuretanem ewentualnie 2K PUR - masą szpachlową

5. Wyszpachlować podłogę masą wzbogaconą włóknem poliestrowym o grubości minimum 3 mm

6. Ułożyć parkiet.

Uwaga - Podłoga zabudowana w ten sposób wykazuje bardzo ograniczoną trwałość. Należy na niej układać materiał podłogowy, który pracuje w małym zakresie taki jak: mozaika parkietowa, 2- lub 3-war-stwowy parkiet (nie może być z klonu, jesionu lub buku). Najlepiej w celu zamocowania materiału podłogowego użyć kleju dyspersyjnego, po wcześniejszym przeprowadzeniu prób klejowych.

Renowacja podłogi według przedstawionych metod daje gwarancję wyeliminowania z mieszkania wpływów rakotwórczego lepiszcza.

W Polsce znajduje się kilkanaście milionów metrów kwadratowych powierzchni mieszkalnych i biurowych, w których znajduje się szkodliwa dla zdrowia substancja. Jest to problem, o którym powinno się mówić głośno nie tylko w środowisku parkieciarzy.

Jarosław Kurnikowski