Lektura tych, wywodzących się jeszcze z czasów kajzerowskich wydawnictw, umożliwiła ustalenie kilku najważniejszych informacji o powstaniu i ważniejszych faktach z dziejów naszego „wiatraczka”, którymi poniżej się dzielę.

W II połowie XIX wieku, na dużą skalę prowadzone były prace mające na celu usprawnienie żeglugi między portem szczecińskim a Morzem Bałtyckim, przez Zalew Szczeciński i Świnoujście. Na torze wodnym ustawione zostały pławy, w wielu miejscach zakotwiczono latarniowce, a na lądzie w najważniejszych dla żeglugi punktach, stawy nawigacyjne. U ujścia Świny postawiona została najwyższa w wówczas na świecie latarnia morska. Rozmieszczono też pierwsze światła i nabieżniki. W 1875 roku przystąpiono do usprawnienia torów podejściowych do i ze Świnoujścia, co wymagało ustawienia nabieżników, prowadzących statki o coraz większym zanurzeniu. W 1877 roku na północnym skraju zachodniego falochronu zbudowano Stawę Młyny ( Mühlen Bake ) a około 550 metrów na południe od niej Stawę Galeriową ( Galerie Bake ). W nawiasach umieściłem pierwotne niemieckie nazwy tych obiektów, w tekście stosuję już nazwy polskie.
Ich ówczesny wygląd tak opisano w informatorze Biura Hydrograficznego Cesarskiej Marynarki z tegoż roku: „Na skraju mola zachodniego znajduje się Stawa Młyny – biały cylinder z trzema skrzydłami wiatraka; około 550 od niej na lądzie znajduje się Stawa Galeriowa – biała kratownica zwieńczona czworokątnym domkiem, przykrytym czarnym daszkiem” Wysokość Stawy Młyny wynosiła 11 m. ponad poziom morza, zaś Stawy Galeriowej 17 m. Opis uzupełniał rysunek obu obiektów jak poniżej:

W jednym z kolejnych, bardziej szczegółowych opisów obiektu zapisano, że nabieżnik wskazujący właściwy tor podejściowy w główki portu, stanowiła linia łącząca górną krawędź pionowego skrzydła wiatraczka i Stawę Galeriową. Z opisu wynikało, że nabieżnik ułatwiał żeglugę tylko w porze dziennej a obie stawy nie posiadały jeszcze żadnego oświetlenia. Załączona rycina pozwalał raz jeszcze stwierdzić, że pierwotnie nasz wiatraczek posiadał tylko trzy nieruchome skrzydełka.

Do znaczących zmian w wyglądzie i funkcjonowaniu Stawy Młyny doszło między 1902 a 1908 rokiem. W związku z prowadzonymi pracami pogłębiarskimi na torze podejściowym, w 1903 roku zainstalowano światła na stawach, tak po wolińskiej, jak i uznamskiej, zachodniej stronie falochronu świnoujskiego portu. U szczytu Stawy Młyny umieszczona została silnie świecąca latarnia karbidowa, emitująca białe, przerywane światło. Przerwy uzyskano przez dodanie czwartego skrzydła wiatraka, które obracając się powodowały rytmiczne przysłaniane światła. Zainstalowany wewnątrz wieżyczki mechanizm zegarowy powodował obracanie się skrzydełek wiatraka.

W kilka lat potem, a konkretnie w 1911 roku nastąpiła kolejna modernizacja. Wszystkie obiekty nawigacyjne u ujścia Świny zostały zelektryfikowane w tym także Stawa Młyny. Spis świateł nawigacyjnych z 1911 roku, na stronie 378 tak to opisywał : „ Stawa Młyny na zachodniej główce falochronu. Położenie: 53º55’40” N; 14º16’55” O. Charakterystyka światła : przerywane w trzech grupach. Wysokość światła 11 m nad poziomem morza. Wysokość wieżyczki od podstawy 10,3 m. Opis obiektu: biała, okrągła wieżyczka z 4-ma skrzydłami”. Dotychczasowe źródło światła zastąpiła silna żarówka elektryczna, przesłaniana blendą, obracającą się w tempie zgodnym z charakterystyką światła.

Podobną modernizację przeszła również Stawa Galeriowa. Jej ówczesny wygląd pokazuje pocztówka z tamtego okresu. O dalszych losach świnoujskiego wiatraczka, opowiem w następnym odcinku.

źródło: www.iswinoujscie.pl