POGODA

Reklama


Wydarzenia

Dr Józef Pluciñski • ¦roda [14.09.2011, 14:06:14] • ¦winouj¶cie

M³yny i m³ynarze znad ¦winy (1)

M³yny i m³ynarze znad ¦winy (1)

Prawdopodobny wygl±d najstarszego wiatraka znad ¦winy.(fot. Archiwum )

Ukszta³towanie wyspy Uznam, usianej pagórkami i wzniesieniami i z racji nadmorskiego po³o¿enia nawiedzanej silnymi wiatrami spowodowa³o ¿e ju¿ od XVII wieku w jej krajobraz wpisane by³y m³yny wiatrowe nazywane wiatrakami. W niektórych wioskach znajdowa³y siê nieraz dwa lub wiêcej wiatraków stanowi±cych napêd dla kamieni m³yñskich lub te¿ pompuj±cych wodê. Wraz z rozwojem techniki, na prze³omie XIX i XX wieku wiatraki powoli znika³y z krajobrazu wyspy Uznam. Do dzisiaj pozosta³o ich jeszcze kilkana¶cie. Co wiêcej nasi zachodni s±siedzi w niektórych miejscowo¶ciach ( np. w Neppermin ) rekonstruuj± rozebrane ju¿ wiatraki.

W dziejach naszego miasta istnia³o tak¿e kilka tych malowniczych budowli. W opisach miasta z pocz±tków XIX wieku znajdujemy stwierdzenie, ¿e ¦winouj¶cie wygl±dem swym przypomina³o bardziej holendersk± mie¶cinê ni¿ przeciêtne pomorskie miasto. Dominowa³y tu bowiem parterowe domki otoczone ukwieconymi ogródkami, z ³aweczkami na przyzbie. Nie by³o murów obronnych i baszt, natomiast by³o kilka wiatraków. Ich liczba, na ówczesnym obszarze miasta, w pewnych okresach dochodzi³a do piêciu jednocze¶nie funkcjonuj±cych. Uwieczniano to na wielu wizerunkach z tamtego okresu.

M³yny i m³ynarze znad ¦winy (1)

Panorama ¦winouj¶cia z widocznymi wiatrakami. Staloryt Rosmäsler’a, 1837 r.(fot. Archiwum )

M³ynarskie rzemios³o posiada³o wówczas rangê wyj±tkow±. Nie zaliczali siê oni do wolnych rzemie¶lników, ale byli swego rodzaju urzêdnikami. Posiadali okre¶lone przepisami przywileje i powinno¶ci, a mieszkañcy poszczególnych miejscowo¶ci, mogli dokonywaæ przemia³u, tylko w wyznaczonym m³ynie. System rozliczeñ m³ynarza z w³a¶cicielem gruntu, na którym stawiano m³yn, by³ dosyæ skomplikowany, ale w zasadzie zajêcie to nale¿a³o do bardziej lukratywnych. Na terenie obecnego ¦winouj¶cia m³ynarze p³acili pocz±tkowo dzier¿awê królewskiemu fiskusowi, a nastêpnie, po 1765 roku, kiedy to osada uzyska³a prawa miejskie, samorz±dowi miejskiemu. Poniewa¿ op³aty wnoszone przez m³ynarzy stanowi³y w bud¿ecie miasta istotn± pozycjê, gmina przez pierwsze dziesiêciolecia bardzo chêtnie przekazywa³a w m³ynarski pacht liczne wydmowe, nieos³oniête pagórki i wydawa³a koncesje na prowadzenie m³ynów.

M³yny i m³ynarze znad ¦winy (1)

Usytuowanie pierwszego ¶winoujskiego m³yna na planie z XVIII w.(fot. Archiwum )

Pierwszy, najstarszy ¶winoujski wiatrak, rozpoczêto stawiaæ w pocz±tkach 1749 roku a wiêc jeszcze przed powstaniem miasta. Wcze¶niej miejscowi rolnicy zamieszkuj±cy w maleñkiej wioseczce Westswine, dokonywali przemia³ów w Kamminke. Tamtejszy m³ynarz gor±co wiêc protestowa³ przeciw powstawaniu konkurencji, ¶l±c skargi nawet do samego Berlina. Mimo tego, w rejonie dzisiejszego targowiska miejskiego przy ul. Steyera, w 1750 roku krêciæ siê zaczê³y ¶mig³a pierwszego, ¶winoujskiego wiatraka. Wówczas by³o to nadbrze¿ne pustkowie, na których hula³y wiatry, nie zak³ócone ¿adn± budowl± czy wysok± ro¶linno¶ci±. Jak wiêkszo¶æ podobnych konstrukcji w tym rejonie Pomorza, by³ to wiatrak typu holenderskiego. Podstawa jego by³a nieruchoma natomiast obrotow±, z mo¿liwo¶ci± ustawienia ¶migie³ do kierunku, by³a g³owica. Z up³ywem lat wiatrak ów zmienia³ kilkakrotnie w³a¶cicieli, którzy zawziêcie procesowali siê o wysoko¶æ p³aconej dzier¿awy. W 1850 spotka³ go los zwyczajny dla wielu m³ynów - spali³ siê. W tym miejscu nieco pó¼niej zbudowano najpierw m³yn parowy a potem tartak.
Wobec rosn±cego zapotrzebowania, w 1755 roku rozpoczêto budowê nowego m³yna, niemal w obecnym centrum miasta, a mianowicie u zbiegu dzisiejszych ulic Chrobrego i Armii Krajowej. Wówczas by³o to bezpo¶rednie s±siedztwo portu. Od 1767 roku w³ada³ nim m³ynarz Johann König, który zas³yn±³ nie tyle z m³ynarskiego kunsztu, ile z wyj±tkowego pieniactwa. Procesowa³ siê on m.in. z Zarz±dem Miasta, w zwi±zku z budow± w latach 1804 - 1805 ¶winoujskiego ratusza, jak te¿ z niezwykle wp³ywowym nawet na królewskim dworze, senatorem Krause. Wed³ug m³ynarza, ratusz jak i stawiane po s±siedzku domy mieszkalne, zabieraæ mia³y wiatr, niezbêdny do poruszania m³yñskich ¶migie³ a zatem i kamieni. Narazi³ siê tym miejscowym notablom i to bardzo. Gdy w 1816 r. m³yn spali³ siê, nie uzyska³ on ju¿ zgody na jego odbudowê. Oficjalnie, by nie utrudniaæ komunikacji ulicznej. Albowiem w³adza, tak dawniej jak i teraz, zawsze pretekst znajdzie by uciszyæ krn±brnego obywatela.

M³yny i m³ynarze znad ¦winy (1)

. M³yn Königa, na rogu obecnych ulic Armii Krajowej i Chrobrego. Fragment planu z Archiwum Pañstwowego w Szczecinie.(fot. Archiwum )

Jeszcze jeden ¶winoujski wiatrak zosta³ wzniesiony w 1788 roku, równie¿ przez wspomnianego wy¿ej Königa, w pobli¿u obecnego Kapitanatu Portu. By³ to tak¿e wiatrak typu holenderskiego. Zmienia³ on w³a¶cicieli kilkakrotnie, a 1819 roku spali³ siê.

M³yny i m³ynarze znad ¦winy (1)

Okaza³y wiatrak w pobli¿u obecnego Kapitanatu Portu. Staloryt Rosmäsler’a, 1835 r. (fot. Archiwum )

Podejmowane przez kolejnych w³a¶cicieli próby odbudowy m³yna, nie powiod³y siê. Sprzeciw stawiali s±siedzi, dla których blisko¶æ wiatraka oznacza³a zakaz budowy wy¿szych ni¿ parterowe budynków co wynika³o z ówczesnych przepisów. Próby jego odbudowy ju¿ nie podjêto i wkrótce, w miejscu tym stan±³ budynek mieszkalny. O innych, zapisanych w dziejach miasta wiatrakach napiszê w odcinku nastêpnym.

¼ród³o: www.iswinoujscie.pl


komentarzy: 17, skomentuj, drukuj, udostêpnij

Twoim Zdaniem

Dodaj Komentarz

Dodaj±c komentarz akceptujesz
Regulamin oraz Politykê prywatno¶ci.

Zauwa¿y³e¶ b³±d lub komentarz niezgodny z regulaminem?
 
Ogl±dasz 1-17 z 17

Go¶æ • Niedziela [25.09.2011, 22:28:59] • [IP: 80.245.178.**]

wiêcej fotek ze starego miasta, please!

PaSo • ¦roda [21.09.2011, 22:01:40] • [IP: 46.115.23.***]

Panie Doktorze!Martwimy siê. Czekamy ju¿ 9-ty dzieñ na kolejny artyku³. Mam nadzieje ze wszystko OK-bo kto nam bêdzie opisywa³ historie naszego Swinoujscia. Pozdrawiam.

tubylec • Pi±tek [16.09.2011, 21:14:41] • [IP: 87.207.164.***]

Do go¶cia z 13.oo, jestem zainteresowany zdjêciami lotniczymi. Teraz mieszkam daleko naszego miasta, mo¿e jest jaki¶ sposób uzyskaæ takie zdjêcia (interesuje mnie ma³y fragment miasta)?

Go¶æ • Pi±tek [16.09.2011, 13:34:24] • [IP: 80.245.180.**]

w Przytorze by³y dwa pierwsze od ¶winoujskich

Go¶æ • Pi±tek [16.09.2011, 13:00:05] • [IP: 80.54.123.**]

posiadam rowniez 822 zdjecia lotnicze swinoujscia i okolic (twierdze, baterie i inne) z lat 42 43 44 45 jesli ktos chetny poogladac i omowic fotografie mozna sie spotkac

Go¶æ • Pi±tek [16.09.2011, 11:01:06] • [IP: 80.54.123.**]

cmentarz ruskich zolnierzy?? mylisz sie

Go¶æ • Pi±tek [16.09.2011, 10:03:53] • [IP: 80.54.123.**]

na przed³u¿eniu ul Konopnickiej byly budynki koszarowe, mam pare map swinoujscia gg28845507

Go¶æ • Pi±tek [16.09.2011, 10:01:45] • [IP: 83.21.231.***]

Czwartek [15.09.2011, 11:11]  [IP: 31.63.195.*** Wille oficerów to mo¿e zbyt du¿o powiedziane, tam by³ stary cmentarz o ile siê nie mylê ruskich ¿o³nierzy.

Go¶æ • Pi±tek [16.09.2011, 09:36:32] • [IP: 83.21.231.***]

czy wie kto¶ sk±d mogê ¶ci±gn±æ star± mapê ¦winouj¶cia?

Andrzej • Czwartek [15.09.2011, 13:37:33] • [IP: 195.117.222.***]

Dziêkujê Panie Doktorze za kolejny ¶wietny artyku³, jestem pe³en uznania.Pozdrawiam.Andrzej.

Go¶æ • Czwartek [15.09.2011, 12:55:48] • [IP: 217.97.193.***]

11:11] • [IP: 31.63.195.***]: o ilê siê nie mylê to przy tej alei sta³y wille oficerów...

Ogre • Czwartek [15.09.2011, 11:11:13] • [IP: 31.63.195.***]

A mo¿e co¶ o przed³u¿eniu ul.Konopnickiej - tam jest stara aleja, a po bokach s± jeszcze ruiny po jaki¶ budynkach i s± tam leje po bombach.

Go¶æ • Czwartek [15.09.2011, 10:48:32] • [IP: 217.97.193.***]

Pali³y siê bo ca³e by³y z suchego drewna, pe³ne py³u, a o¶wietlane by³y lampami naftowymi. Po¿ar by³ wy³±cznie kwesti± czasu.

Go¶æ • ¦roda [14.09.2011, 23:01:55] • [IP: 178.180.29.***]

Ja znowu¿ chcia³ bym siê dowiedzieæ co znajdowa³o siê obok mostu id±cego w stronê portu, s± tam posadzone stare kasztanowce w rzêdzie.

Warszowiak • ¦roda [14.09.2011, 20:26:51] • [IP: 83.21.136.***]

Panie Doktorze, dziêkujê za ¶wietny tekst. Chcia³bym zapytaæ czy posiada Pan (w cyfrowej formie) przedwojenne mapy Warszowa lub Ognicy? Szalenie chcia³bym dowiedzieæ siê co mie¶ci³o siê na bagnach le¿±cych dzi¶ za stacj± kolejow±. Ponoæ istnia³a tam posiad³o¶æ z dworem i obszernymi stawami rybnymi. W latach 60 sta³y jeszcze resztki tego dworku. Wie Pan co¶ na ten temat? K³aniam siê nisko i pozdrawiam.

Go¶æ • ¦roda [14.09.2011, 16:38:27] • [IP: 92.42.112.***]

Gdzie wiatraki tam monety :D

Wróbelek Elemelek • ¦roda [14.09.2011, 14:36:32] • [IP: 31.63.235.***]

To co te wiatraki tak siê pali³y? Czy¿by konkurencja nie ¶pi?

Ogl±dasz 1-17 z 17
■ Wiesz o czym¶ o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wy¶lij mms na numer 602 657 344 ■ Wiesz o czym¶ o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wy¶lij mms na numer 602 657 344 ■ Wiesz o czym¶ o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wy¶lij mms na numer 602 657 344 ■ Wiesz o czym¶ o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wy¶lij mms na numer 602 657 344 ■ Wiesz o czym¶ o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wy¶lij mms na numer 602 657 344 ■ Wiesz o czym¶ o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wy¶lij mms na numer 602 657 344 ■ Wiesz o czym¶ o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wy¶lij mms na numer 602 657 344
■ Punkt zbiórki rzeczowej dla powodzian w sportowej MDK przy ul. Matejki 11 bêdzie dzia³a³ w dni robocze od 8.00 do 14.30 do 30 wrze¶nia 2024 r. W celu pozostawienia darów nale¿y najpierw zadzwoniæ pod nr telefonu 91 321 59 49. ■ AKTUALIZACJA KOMUNIKATU: Pañstwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w ¦winouj¶ciu potwierdzi³ przydatno¶æ wody do spo¿ycia z wodoci±gu „Granica-Wydrzany” na odcinku ul. Chrobrego obejmuj±cym budynki przy ul. Chrobrego 19, 21, 26 i 28 ■