Dr Józef Pluciński • Poniedziałek [23.05.2011, 07:20:19] • Świnoujście
Rozbiórka świnoujskich kościołów. Cz. 2
Wieża kościoła M. Lutra, przed zagospodarowaniem. (fot. Archiwum autora
)
W końcu lat pięćdziesiątych w ramach akcji porządkowania miasta, podjęto decyzję o rozbiórkach niektórych obiektów, do których zaliczono także kościół Marcina Lutra. Z całą pewnością decydenci byli na wyższym szczeblu, ale oficjalnie, pozwolenie na rozbiórkę wydał ówczesny Wydział Architektury i Budownictwa Prezydium PRN, w dniu 12 listopada 1962 r.
Prace rozbiórkowe prowadziła ekipa miejscowego Miejskiego Przedsiębiorstwa Remontowo-Budowlanego ze Świnoujścia. Opracowany kosztorys robót zakładał ręczne, ostrożne prace rozbiórkowe „by uzyskać maksymalny odzyska materiałów”. Planowano też, że większe detale architektoniczne i materiały uzyskane w górnych partiach budowli, opuszczone będą z pomocą systemu bloczków, by nie uległy zniszczeniu.
Pozostałości kościoła Marcina Lutra na krótko przed rozbiórką. (fot. Archiwum autora
)
Zakładano też, że wszelkie prace wraz z porządkowaniem terenu, zakończone zostaną do końca lipca 1963 r. Mimo kilkuletniej dewastacji i braku wszelkiego zabezpieczenia, mury kościelne nie poddawały się jednak łatwo, piętrzyły się różnorodne techniczne trudności. Nie obyło się też ponoć bez śmiertelnych ofiar. W trakcie trwających kilka miesięcy prac rozbiórkowych, z trudem poradzono sobie z rozebraniem nawy głównej, naw bocznych oraz resztek domu pastora.
Dom pastora stał na obecnym boisku pobliskiej szkoły. (fot. Archiwum autora
)
Dnia 26 kwietnia 1963 roku, z użyciem ciągnika i zaczepionej u szczytu wieży liny, przewrócony został hełm wieży. Do usunięcia cokołu wieży natomiast nie doszło. Pozostawało to być może w związku z tym, że obiekt był zaznaczony na wojskowych mapach i usunięcie go wymagało zgody bardzo ważnych czynników. W efekcie, resztki kościelnej wieży pozostały otwartym problemem, który dopiero kilka lat temu znalazł rozwiązanie, jako kolejny punkt gastronomiczny.
Kościół pod wezwaniem Świętego Krzyża, ok. 1936 r. (fot. Archiwum autora
)
Stosunkowo niewielu mieszkańców miasta, nawet tych interesujących się jego przeszłością wie, że na rogu ulic Matejki i Chopina, na wznoszącym się tam wzgórzu stał niewielki kościół pod wezwaniem Świętego Krzyża, wzniesiony w 1934 r. Kościółek należał do gminy staroluterańskiej, odłamu oficjalnego kościoła protestanckiego niezbyt licznie reprezentowanego. Budowla wykonana z czerwonej, palonej cegły, nawiązywała stylem do romańskich kościołów. Jej wnętrze zgodnie z zasadami wiary było proste i skromnie wyposażone; proste też były nowoczesne organy, ławki dla 250 wyznawców i kazalnica. Autorem projektu i jednocześnie budowniczym kościółka, był młody berliński architekt Richard Oertwig, który tu w Świnoujściu, realizował swe pierwsze zamierzenie architektoniczno – budowlane.
Projektant i budowniczy kościoła Świętego Krzyża, berlińczyk Richard Oertwig. (fot. Archiwum autora
)
Wyznawcom, kościółek służył do marca 1945 roku. Wielki nalot w marcu 1945 roku, substancji kościoła nie naruszył. Zniszczony został natomiast stojący w pobliżu dom pastora, pod którego gruzami śmierć znalazł kapłan wraz z rodziną.
Dalsze losy tej świątyni są niezbyt jasne. Jeszcze w 1945 roku odprawiono tam ostatnie wielkanocne nabożeństwo; później kościół stał opuszczony, bezpański. Zdewastowany, wyszabrowany, z czasem stał się ruiną przeznaczoną do rozbiórki, której dokonano w początkach lat 50-tych. Dzisiaj, w miejscu gdzie stał kościół, natknąć się jeszcze można na szczątki dobrze wypalonych cegieł czy kolorowe szkiełka ze strzaskanych witraży.
Kościół protestancki na Warszowie, stan ok. 1930.(fot. Archiwum autora
)
Podobny los przypadł w udziale kościołowi, który znajdował się na warszowskiej stronie miasta. Była to również prosta budowla z czerwonej cegły, wzniesiona w latach 1908 – 1910. Kościółek nie był może piękny, a wyszukanych kształtów, ale i obecnie stojący na Warszowie betonowy kościół, do pięknych nie należy. Może to takie fatum.
Po ustaniu działań wojennych w 1945 roku, kościółek był w stanie nie naruszonym, ale pozbawiony gospodarza, bardzo szybko uległ dewastacji, podobnie jak znajdujący się w jego sąsiedztwie cmentarz. W kościele „gospodarowali” rosyjscy żołnierze, polscy szabrownicy i bezmyślni dewastatorzy. Według relacji niektórych, dawnych mieszkańców Warszowa, stamtąd to wymontowane zostały przez żołnierzy rosyjskich ławki, których część ustawiono w kinie, znajdującym się na terenie sowieckiego „gorodka”, w pobliżu dawnej twierdzy, część zaś poszła do pieców okolicznych mieszkańców. Podobny los spotkał też wiele innych, palnych elementów wyposażenia kościoła.
Jeszcze w początkach lat pięćdziesiątych, podejmowano próbę ratowania świątyni. W 1952 r. opracowana została nawet dokumentacja inwentaryzacyjna, która utrwaliła jeszcze całkiem dobry stan techniczny obiektu. Jak z niej wynikało, wystarczały podstawowe prace remontowe, w zasadzie renowacyjne, by kościół mógł normalnie funkcjonować. Ale szans na jego uratowanie nie było. W tamtych latach, szczególnie nasilonego, wojującego ateizmu państwowego, istnienie świątyni w słabo zaludnionej, przemysłowej, jak to mawiano „proletariackiej” dzielnicy, nie znajdowała żadnego uzasadnienia. Likwidację kościółka przesądził dodatkowo fakt, że stał on na terenie przylegającym do planowanego przebiegu nowej linii kolejowej. To było przyczyną, a raczej pretekstem, dla decyzji o jego rozbiórce i niwelacji pobliskiego cmentarza. Już później się okazało, że decyzja ta była w gruncie rzeczy pochopna, a istnienie kościoła i cmentarza, z budową linii kolejowej nie kolidowało. Rozbiórka zdewastowanej i wyszabrowanej do szczętu świątyni, nastąpiła w 1954 r. Bez wątpienia miała ona polityczny charakter.
źródło: www.iswinoujscie.pl
Nie tylko schody, ale fundamenty i zasypane podziemia.(?) Lepiej niech nikt już tam na góreczce nie buduje.
Naprawdę szkoda tego co było, tych zabytków.Szkoda że nie przywiązywano wagi do tego aby pozostawić i zagospodarować na potrzeby Polskie tego dobra.Szczecin utrzymał architekturę otrzymaną też w spadku od Niemców...Po latach próbuje się budować w tych miejscach w których już kiedyś coś podobnego stało i płaci za projekty...A czy nie można zamiast nowej technologii i nowoczesnych, często nieciekawych konstrukcji pokusić się o zajrzenie do dawnego Ś-cia i odrestaurowania pewnych rzeczy?W naszym mieście nie mamy za dużo zabytków...Np.jest miejsce aby zagospodarować i dobudować brakującą część DOMU ZDROJOWEGO na promenadzie.Na pewno o wiele lepiej by się prezentowała część gastronomiczna niż obecnie.MOLO kiedyś było przepiękne-próbuje się wybudować nowe.Czy nie można skorzystać z gotowego już projektu.Czy te które kiedyś istniało w Ś-ciu było złe?...Pisał Pan Pluciński o zamku, na ul.Matejki(z tyłu klasztoru), pozostały po nim tylko schody.Można by było zagospodarować budynek jako hotel...Czy nie ciekawie by było...
Panie Fakt, pewnie to zabrzmi troche dziwnie ale. .. zgadzam sie z panem w zupelnosci a szczegolnie z tym co pan napisal pod koniec - BRAWO! Zginela wtedy cala masa niewinnych ludzi i jakos trudno sie dopatrzyc w samym Swinoujsciu (nie na cmentarzach) jakiejkolwiek tablicy czy innego znaku dymnego upamietniajacego ten fakt. Moze juz doroslismy do tego by wladze miasta sobie przypomnialy o tym? Budujemy coraz wiecej" fizycznych" polaczen z naszymi sasiadami (sciezki rowerowe, deptaki, festyny, kladki) a w tym departamencie jakos glucho. .. Czy oficjalne pielgrzymki na Golm raz do roku moga to zastapic? Jesli jednak sie juz cos dzieje to prosze mnie poprawic.
Panie Fakt, nasz zachodni sąsiad był sponsorowany przez USA to fakt. Ale tez mało kto wie że nasz wielki brat takze miał fundusze z USA... i to w czasie miedzywojennym...
Do 116 *** A to się zaczęło że: taniej jest uzyskać cegłę z rozbiórki jak wyprodukowanie, stąd" gadka" o ekonomi. Więc nie zupełnie nie na temat a wypowiadał się nawiedzony który chciał zlikwidować środki płatnicze (Wynalezli Fenicjanie) - więc się zaczęło. A poza tym zgadzam się z Tobą bo na bzdurne posty nie powinno się odpowiadać więc PaSo i Samantha ma rację.Temat rozwałki kościołów się wyczerpał trudno coś dodać więc o wszystkim i o niczym. Można by odnieść się do czasów i warunków w jakich to się działo..Naszych zachodnich sąsiadów sponsorowało USA(robiąc okno wystawowe kapitalizmu) .My mieliśmy Wielkiego Brata który sam był dziadem uzbrojonym po zęby, który narzucił nam swój system który się nie sprawdził. ..to przełożyło się na Gospodarkę więc to ma pośredni związek.Jak chciałbym aby wieża stała się POMNIKIEM NALOTU na Świnoujście a na wierzy był zegar z kurantem o godz. 12 Wygrywający np.etiudę Chopina.
Jedyni mądrzy to PaSo i Samantha.Artykuł o rozbiórce ŚWINOUJSKICH kościołów a tu niektórzy o Libii, inni o handlu aż dziwię sie że nikt jeszcze nie pisze o PiS i PO.Pozdrawiam normalnych a artykuł jak zwykle OK
[IP: 92.42.119.**] Pod kościołem były odkryte dwie wielkie piwnice.Można tam było podczas prac znalęść ciekawe przedmioty.Co do zbaczania z tematu, przez niektórych.Zgadzam się Zaczyna się wymiana zdań, jak na innych tematach, niegrzeczna i co rusz wulgarniejsza.To niepotrzebne.Spotkamy się, pogadamy, wymienimy info w formie do przyjęcia, przez wszystkich.Pozdrawiam.Samantha
Szanowni forumowicze !! To jest o forum o histori Swinoujscia a nie Sejm ze rozprawiacie o polityce handlu itd. Dziękuje za zrozumienie. ...
*159 widzisz kolego, Ty nie potrafisz sobie wyobrazic świata bez handlu. Dla Ciebie wszystko musi byc sprzedane lub kupione za jakąs cene. Przez takich jak Ty świat nigdy nie bedzie lepszy bo chcesz miec więcej niż sąsiad. Zresztą nie bardzo rozumiem co chciałes przekazać i wiem też że choćbym walił Cię młotem po łbie to i tak nie zajarzysz bo. .. ehh szkoda pisac i tak nie pojmiesz! PS pol poth? Ty wiesz kto to był? chyba nie...
A czy ktoś wie coś na temat, czy pod kościołem były jakieś piwnice?Słyszałam że były katakumby ale w czasie rozbiórki kościoła je zawalono.Prawdopodobnie od kościoła prowadziły 2 tunele, jeden w kierunku sądu a drugi na cmentarz na Szopena.
Do 137 Tanio wyprodukować lub kupić a drogo sprzedać (jak znajdziesz nabywcę) a celem ZYSK To jest uproszczenie handlu i ekonomi. ..W ruinach starożytnej Pompei znajduje się napis ZYSK MILE WDZIANY. To co proponujesz się nie sprawdziło co - proponujesz handel wymienny, wspólnota pierwotna to było Pol Pot coś takiego próbował zrobić w XX wieku i co z tego wyszło... a że jeden drugiego chce oszukać to inna bajka i zabrać siłą to co nie może zdobyć legalnie dorabiając do tego teorie propagandowe. ..więc nie pisz bzdur...bo jeszcze ktoś uwierzy podobny do Ciebie.
sumerowie i fenicjanie nie mieli pojęcia o ekonomii! pieniądz czyni nas niewolnikami, a wolni bedziemy dopiero wtedy kiedy pieniądza nie bedzie na swiecie. Potraficie sobie wyobrazic świat funkcjonujący zgodnie z naturą człowieka bez pieniędzy?? czy zdajecie sobie sprawe jakimi barbarzyncami jestesmy i jak długa droga do harmonii na swiecie? Do *52- myslisz ze usa broni praw czlowieka?? gdyby usa nie miało z tego chocby dolara to nawet palcem nie kiwnie w obronie ludzkosci! wierz mi lub nie ale to UE i usa są najwiekszym zagrozeniem dla praw czlowieka! PS. jesli chcesz wiedziec jak dziala współczesna ekonomia i kto jest właścicielem wszystkich pieniedzy na swiecie to zbadaj nazwisko ROTHSCHILD... pozdrawiam.
Do 52 Jest coś takiego jak ekonomia (podstawy jej odkryli starożytni Sumerowie i Fenicjanie) Cyli nakład pracy do wyprodukowania czegoś . Wszystko jest towarem a pieniądz to jest taki towar za który możesz kupić wszystkie towary-to jest definicja.Co jest tańsze wyprodukować cegłę czy mieć gotową. ..Więc ci co zrobili z Świnoujścia" cegielnię" (większość była zrujnowana przez nalot dywanowy)zrzucali bomby burzące a nie choinkowe.Ekonomia wszystkie demoludy w Europie padły łącznie z ZSSR nie militarnie lecz z powodu EKONOMI nie sprawdził się system. Ile Rosja musiała importować pszenicy i mięsa u nas też były ustawiczne braki w zaopatrzeniu.Zmieniono system i. ..
Stalin nie był mądry nie będę się wyrażał wulgarnie o jakiejkolwiek postaci historycznej bo jest kultura i dlatego powiedziałem" niemądry" a miałbym powód żeby powiedzieć wulgarnie ale nie powiem bo jest regulamin i trzeba go przestrzegać. Przepraszam za zboczenie z tematu. A teraz o kościele: mówiłem już wcześniej że bym na miejscu Stalina odbudowałbym wszystkie zniszczone i uszkodzone budynki. A powiedzcie jaki problem jest wyprodukować cegły mając taki wielki kraj (I jeszcze tzw.SSR np.KazachstanSSR jakoś tak to się nazywa ale nie man 100% pewności że się tak kiedyś nazywały. można by było wyprodukować cegły tak żeby nie trzeba było rozbierać innych budynków.Chyba mądżejszy jestem prawda? To pytanie zostawię do skomentowania wam. Jeszcze raz przepraszam za zboczenie z tematu.bardzo proszę o skomentowanie.Dziękuję
Wspomnienia -Lato 52 rok Po 36 godzinach pracy non stop Odlewałem kompozycją łożyska korbowe Maszyny głównej statku rybackiego S/S WIELKI WÓZ po odlaniu i spasowaniu (na tusz)doskrobaniu poszedłem na plażę Warszów, tak około godz 16, zasnąłem plaża była w tamtych czasach bronowana i wolno było przebywać do godz.20 (to był dopiero debilizm). Budzę się a nade mną stoi trzech wopistów - ręce do góry powiedzcie gdzie ukryliście broń i ponton -my i tak wszystko wiemy Zaprowadzili na przesłuchanie do punktu obserwacyjnego Mówię jak było -że pracuję w RBR dokumentów wizy ani przepustki specjalnej na statki przy sobie nie miałem(taka przepustka miała 3 wkładki umożliwiała wstęp na 3 statki) Do rana przetrzymali na betonie.Rano przyszedł pan porucznik zadzwonił na stocznię zapytał się czy pracuje takowy. .Ale na tym się nie skończyło. .powiedzcie na kogo czekaliście na plaży ?? I tak nam powiecie...Ale po 4 godzinach maglowania i straszenia puścili. ..Piszę to dlatego aby przybliżyć" młodym " tamty ciekawy czas
Slusznie Fakt pisze, zacznijmy sie nad tym zastanawiac juz teraz. Co do LOGO tejze grupy to ja bylbym jednak za nasza wieza w takim stanie jak teraz. Mlyny i latarnia sa tak popularne (nawet Gryf) ze znaczek ten nie odroznialby sie wcale od setek im podobym do kupienia gdzies na promenadzie w lecie. Wieza by dala nam bezposredni odnosnik do rzeczy ktore byly i przepadly z jakis przyczyn. O nich tu piszemy czasem na zimno a czasem z goraca glowa ale zawsze z wielkim szacunkiem i nostalgia do naszego miasta. Ja jestem za wieza! :)
Do 52 Jakoś tak dziwnie się składa że tam gdzie jest Ropa to są łamane prawa człowieka i USA-many interweniują ! Czemu nie interweniują w Tybecie. Korei. Białorusi.Następna interwencja to Wenezuela tam odkryto ropę więc będą łamane prawa człowieka. Tam gdzie są dyktatorzy usłużni wobec USA i pozwalający eksploatować bogactwa swoich krajów to są dobrzy.MIAŁ być temat o rujnowaniu kościołów a wychodzi o aneksji terenów roponośnych. czyli jak zwykle dupa.
Panie Doktorze jak zwykle dobra porcja historii jestem mieszkanką przybyłą do Świnoujścia 17 lat temu czułam się na początku obco, ale od kilku lat zakochana jestem w Świnoujściu interesuje mnie historia miasta i zawsze ze wzruszeniem czytam pańskie publikacje i ślicznie za nie dziękuję.Historia wiecznie żywa.
Ta Inwazja ma być o charakterze pomocy i ma jedno zadanie: OWALIĆ DYKTATORÓW LIBII I SYRII. Ale nie wiem może w Libii jest już spokój? Z tego co wiem siły NATO lub USA zniszczyli Pałac Kadafiego zginął syn Kadafiego (podobno nawet cała rodzina) po prostu chyba wszyscy którzy byli w Pałacu) ale Dyktator chyba żyje. To są na razie nieoficjalne wiadomości więc ich nie potwierdzam. Jeżeli kogoś to ciekawi lub po prostu chce skomentować to proszę bardzo o skomentowanie.Dziękuję.
Pomyślcie lepiej może ktoś ma zdolności graficzne i zaprojektuje znaczek STOWARZYSZENIA PRZYJACIÓŁ ŚWINOUJŚCIA, zaprojektuje wykonanie jego.(z jakiego materiału) Symbolem jest stawa MŁYNY i LATARNIA to są znaki powszechnie rozpoznawalne , a może GRYF z trzymający zamiast kotwicy wiatrak. ..Bo że takie stowarzyszenie powstanie to jestem pewny (to tylko kwestia czasu) chciałbym być jego członkiem.
W minionych czasach w Sciu rzadzily twarde głowy!! Było wielką przeszkodą kosciół a przeciez to zabytki sakralne. Pochodze z Mazur tam wiekszosc kociołów było odbudowanych i wyremontowanych po mazurach.
Dawno nie było tak dennych komentarzy!!
Do: [24.05.2011, 11:19] • [IP: 87.205.52.***]---- aż się za głowe złapałem jak to czytam! co ty bredzisz? co Ci się nie podoba w LIbii czy Syrii że chcesz inwazje robić? byłeś tam? nasłuchałeś się bzdur telewizyjnych? Mi sie wydaje ze przydała by sie inwazja na USA za niszczenie ostatnich wolnych krajów arabskich własne takich jak syria czy libia!
Jak pisalem nie braly, nie moja wna. ..
mogłes jeszcze troche na tych rybach posiedzieć