Skomplikowany a wszechobecny system kartkowy rozrósł się niepomiernie. On także wymagał zatrudnienia armii urzędników, którzy je przydzielali i liczyli, kontrolowali kartkową sprzedaż itd . Znaczną część czasu pracy sprzedawców pochłaniało wycinanie, naklejanie, liczenie i sortowanie kartek pobranych od kupujących.

Po wszystko, także po jajka, sery czy olej, trzeba było stać w wielogodzinnych często kolejkach, bo "masy towarowej" zawsze brakowało. Kupno mebli, pralki czy lodówki, przez całe lata 80-te, graniczyło z cudem. Najpierw należało się zapisać do społecznej kolejki przed sklepem, potem - meldować się na dyżurach i dopiero po wielu nieraz tygodniach, była szansa na wyszarpanie, czasem dosłowne, upragnionego dobra. Czasem do sklepu zamiast np. pralek przywożono inny towar, dajmy na to odkurzacze. Wyczekujący, kupowali więc odkurzacze, na zasadzie, że coś się jednak wystało. W tamtym to okresie, pojawiła się profesja "stacza" kolejkowego, który za pieniądze czekał godzinami przed sklepem na dostawę, a potem odstępował miejsce.

Stan świnoujskiego handlu w opisywanym okresie, szczegółowo przedstawiała ocena dokonana przez naczelnika miasta Świnoujścia, z końca 1983 r. W owym poufnym opracowaniu, stwierdzono rażące braki m.in. artykułów mlecznych, szczególnie masła i serów, mięsa i jego przetworów, herbaty, oczywiście kawy, słodyczy, oleju jadalnego i innych tłuszczów. Nie inaczej, w ocenie miejskich władz, było z artykułami przemysłowymi i tu wymienia się : naczynia kuchenne, odkurzacze, pralki, wirówki, lodówki a także rowery. Zbyt rzadko pojawiały się odbiorniki radiowe i telewizyjne, sprzęt nagłośniający a nawet żarówki. Brakowało też dotkliwie papierosów, proszku i płynów do prania, środków utrzymania czystości, pasty do zębów, żyletek i naturalnie papieru toaletowego. Ten ostatni najłatwiej można było zakupić za zdaną do punktu skupu makulaturę. Idący ze zdobytym w ten sposób wianuszkiem papieru, ścigany był zazdrosnymi spojrzeniami przechodniów i pytaniami „Gdzie rzucili ?”. Nie było lepiej, a wręcz tragicznie z bielizną damska, męską i dziecięcą. ateriały budowlane i opał, teoretycznie bywały również w sprzedaży, ale najpierw trzeba było na ich zakup uzyskać przydział z odpowiedniego urzędu. Braki towarowe wpływały tez ujemnie na jakość tego co „ na rynek rzucono”. Wyjątkowo niska była jakość papieru toaletowego, wyrobów czekoladopodobnych często z dumnym napisem: „ I w kryzysie nie damy się”, obuwia, odzieży. Pod psem były też wyroby chemiczne i środki czystości, w związku z niedostatkiem niektórych komponentów niezbędnych do ich produkcji. I jeszcze kilka uwag o ludziach. Poniżej krytyki były często zachowania sprzedawców, szczególnie w sklepach z najbardziej pożądanymi artykułami. Nie świecili jednak przykładem w sklepowych kolejkach niektórzy z kupujących, szczególnie w stosunku do osób starszych i słabszych.

Mimo niewesołej sytuacji, w Świnoujściu nie było jednak najgorzej, co przyznawali przyjezdni z innych stron kraju. Status uzdrowiskowo - wczasowej miejscowości sprawiał, że przydziały towarów chociaż mizerne, wystarczały jednak na pokrycie zapotrzebowania kartkowego mieszkańców i tych przyjezdnych. Tu przypomnienie, że kuracjusze i urlopowicze stołujący się w miejscowych ośrodkach wypoczynkowych i sanatoriach musieli oddawać część swoich kartek. Dla nich też uruchomiono sprzedaż kartkowych towarów w 3-ch sklepach „dla zamiejscowych”.

Wspomnieć też należy o handlowych kontaktach z NRD. Gdy po polskiej stronie w 1980 r. rozpoczęły się strajki, przez czas jakiś, ruch transgraniczny jeszcze trwał. Coraz trudniej można było jednak coś w sklepach Ahlbecku czy Heringsdorfu nabyć, gdyż i tam wiele artykułów zniknęło ze sklepów, a dodatkowo NRD-wscy celnicy i straż graniczna, imała się wszelkich szykan, w tym upokarzających rewizji, by te wizyty Polakom obrzydzić. Na sąsiadach zza zachodniej granicy, w Świnoujściu tamtego lata, niebywałe wręcz wrażenie robiły transparenty proklamujące strajki. Nie trwało to wszystko jednak długo. Na przełomie 1980 i 81 roku na przejściu granicznym ukazała się informacja o jego zamknięciu, ze względu na epidemię pryszczycy, oczywiście po polskiej stronie. Jeszcze wtedy jednak, a także po wprowadzeniu stanu wojennego, kiedy to granica została definitywnie zamknięta, kontakty na szczeblu władz lokalnych trwały. Doszło nawet do oficjalnego porozumienia między władzami Świnoujścia i powiatu Wolgast, w sprawie wzajemnej wymiany towarowej, która w 1983 roku osiągnęła wartość 2.400 tyś. marek. Skutkowało to ukazaniem się w sklepach PSS „Społem” niektórych artykułów z NRD.

Wraz z coraz większymi brakami wszelakich towarów, rosły zawrotnie ceny, także te ustalane przez państwo. W 1982 roku był to skok o 101 proc., następnie corocznie ceny rosły od 15 - 25 proc., a w 1988 r. było to już 60 proc. W rzeczywistości ten wzrost był dużo większy. Ceny towarów dostępnych tylko na czarnym rynku, były znacznie wyższe, wypadało też „odpalić” ekspedientce za odłożenie towaru czy powiadomienie o dostawie oczekiwanego odkurzacza. Kto miał znajomych lub rodzinę na pobliskiej wsi, wspólnie z sąsiadem wybierał się tam, by kupić na spółkę np. ćwiartkę świni czy cielaka. Transakcja, ryzykowna dla sprzedającego jak i kupującego, kosztowała naturalnie odpowiednio więcej. W warunkach stałej pogoni za towarami, korupcja na niskim i wyższym szczeblu, rozkwitała mimo działania przeróżnych komisji, komisarzy wojskowych i kontrolerów.

Rosnące ceny wymagały użycia co i rusz większych pieniędzy. W 1981 roku nominałem największym w obiegu był banknot 2000 złotych, 1 czerwca 1982 pojawiły się już "pięciotysięczniki", a w latach następnych jeszcze wyższe nominały. To już nie był pieniądz a pogardzane „płacidło”. Zaczynało też brakować bilonu, którego nie opłacało się już produkować. Wartość dolara poszybowała już wręcz niewiarygodnie. Na czarnym rynku w 1982 roku płacono 400 złotych (pół litra polskiej wódki w Peweksie kosztowało wówczas 65 - 85 centów), w 1988 r. - 2500 – 3000 zł. Potem było jeszcze więcej i przekraczało 10 tysięcy złotych.

Stan wojenny i wczesne lata 80-te, to także epoka "zrzutów", czyli paczek od dobrych ludzi z zagranicy, którzy chcieli pomóc biedującym Polakom. Pochodziły z różnych źródeł i różnie były dzielone. Oficjalną, państwowo-związkową drogą w zakładach pracy, dzielono paczki pochodzące ze zbiórek w Bułgarii a nawet z ZSRR, będące przejawem „solidarności klasowej”. Te były w znacznej mniejszości. Większość pochodząca z akcji prowadzonych w krajach zachodnich, trafiała czasem bezpośrednio do potrzebujących pomocy, ale najczęściej dzielona była w kościołach. Proboszczowie ks. Szczepańczyk z parafii Chrystusa Króla i ks. Albański z kościoła „Stella Maris”, rozdział darów zlecili organizowanym ad hoc zespołom parafialnym. W przeciętnej paczce były konserwy, olej, kawa, herbata, czekolada, mydło, pasta do zębów, proszek do prania. Ze "zrzutów" pochodziły także lekarstwa, mleko w proszku i odżywki dla niemowląt, czasami zabawki, używana odzież. Te dary były nie tylko nieocenioną pomocą w codziennym bytowaniu, ale oznaczały także kontakt z normalnym światem. Zdarzało się, że po tę pomoc najmocniej ubiegały się osoby nie najbardziej jej potrzebujące, a faktycznie biedą dotknięci, stali skromnie na boku, jak to często bywa.

Dnia 22 lipca 1983. zniesiono stan wojenny w Polsce. Nie doprowadził on niestety do poprawy sytuacji gospodarczej kraju. Zamiast ją stabilizować, zmieniać i reformować, skazano ją na stagnację. Były to niestety lata stracone.

P.S.
Jeden z kolejnych materiałów poświęcić chcę wkrótce instytucjom tzw. eksportu wewnętrznego Pewex oraz Baltona. Przy okazji chcę również przypomnieć dokonania naszych świnoujskich prekursorów kapitalizmu, czyli cinkciarzy. Mieszkańcy naszego miasta wiedzą o kogo chodzi. Ponieważ nie znam zbyt wielu byłych „cynków”, wdzięczny będę za przypomnienie niektórych zdarzeń, anegdot i co ważniejszych aktorów tej sceny ( naturalnie pseudonimy lub inicjały ).

By ułatwić korespondencję podaję mój adres: ajax13@uznam.net.pl

źródło: www.iswinoujscie.pl