W jaki sposób jest ustanawiana rodzina zastępcza?

Powstawanie rodziny zastępczej regulują przepisy ustawy z dnia 9 czerwca 2011r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2024r., poz. 177 ze zm.). Należy w tym miejscu nadmienić, że uzyskanie uprawnień do sprawowania funkcji rodziny zastępczej i umieszczenie dziecka w rodzinie to dwie odrębne sprawy. O powierzeniu dziecka rodzicom zastępczym decyduje Sąd. Uzyskanie uprawnień do pełnienia funkcji rodziny zastępczej nie jest konieczne tylko w przypadku rodzin spokrewnionych, tj. rodzeństwa lub dziadków.

Dziś zajmiemy się tymi przypadkami, które wymagają uzyskania odpowiednich uprawnień.

Stosownie do art. 44 wspomnianej na wstępie ustawy, kandydaci na rodziny zastępcze niezawodowe, zawodowe i prowadzących rodzinny dom dziecka muszą posiadać świadectwo ukończenia szkolenia dla kandydatów na rodziców zastępczych. Żaby móc wziąć udział w szkoleniu, kandydat musi uzyskać od organizatora rodzinnej pieczy zastępczej (w Świnoujściu jest nim MOPR) pozytywną wstępną kwalifikację do pełnienia funkcji rodzica zastępczego (art. 43 ust. 1 i 2 ustawy). Wymaga ona zgromadzenia dokumentów, takich jak między innymi: zaświadczenie lekarza rodzinnego, zaświadczenie o niekaralności oraz uczestnictwa w badaniach psychologicznych i pedagogicznych. Organizator rodzinnej pieczy zastępczej wydaje wstępną kwalifikację na piśmie. Jest ona podstawą do złożenia przez kandydata podania o skierowanie na szkolenie (art. 43 ust. 7 ustawy). Organizator ma trzy miesiące (art. 43 ust. 8 ustawy) od złożenia wniosku, by przeszkolić lub znaleźć podmiot szkolący, który przyjmie kandydata na szkolenie. Dodatkowo jest zobowiązany skierować kandydata na praktykę w jednej z zawodowych form pieczy zastępczej. Po uzyskaniu świadectwa ukończenia szkolenia, kandydat składa organizatorowi rodzinnej pieczy zastępczej wniosek o wydanie zaświadczenia kwalifikacyjnego do pełnienia funkcji rodziny zastępczej (art. 45 ust. 1 ustawy). Dopiero to zaświadczenie jest potwierdzeniem uprawnień do sprawowania funkcji rodziny zastępczej niezawodowej, zawodowej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka.

Należy nadmienić, że w przypadku osób, które po uzyskaniu pozytywnej wstępnej kwalifikacji nie złożą wniosku o skierowanie na szkolenie, kwalifikacja ta jest ważna przez okres dwóch lat (art. 43 ust. 1 ustawy). W przypadku osób, które uzyskały zaświadczenie kwalifikacyjne a nie zdecydowały się na przyjęcie dziecka do rodziny, wydane zaświadczenie kwalifikacyjne jest ważne także przez dwa lata (art. 45 ust. 2 ustawy). W pozostałych przypadkach (osób, które przyjęły dziecko do rodziny) zaświadczenie kwalifikacyjne pozostaje ważne do czasu stwierdzenia jego nieważności (art. 45 ust. 3 ustawy).

Organizator rodzinnej pieczy zastępczej może, jeśli zachodzi taka konieczność, wydać negatywną wstępną kwalifikację do pełnienia funkcji rodziny zastępczej (art. 43 ust. 2 ustawy). Podobnie, organizator może odmówić wydania zaświadczenia kwalifikacyjnego do sprawowania funkcji rodzica zastępczego. W obu tych przypadkach kandydat jest o tym informowany pisemnie, wraz z uzasadnieniem oraz wskazaniem obszarów wymagających poprawy. Od negatywnej wstępnej kwalifikacji oraz odmowy wydana zaświadczenia kwalifikacyjnego, osoba, która je otrzymała może się odwołać.

Odrębną procedurą jest wydanie przez organizatora rodzinnej pieczy zastępczej, na wniosek Sądu opinii o kandydacie na rodzica zastępczego. Wymaga ona poddania się przez kandydata tym samym wymogom (dostarczenie dokumentów, badania), co przy uzyskiwaniu wstępnej kwalifikacji. Procedury te mogą toczyć się odrębnie lub być zbieżne w czasie. Jednak nawet w przypadku, gdy kandydat zostanie ustanowiony rodziną zastępczą niezawodową bez posiadania zaświadczenia kwalifikacyjnego do pełnienia tej funkcji, jest zobowiązany je uzyskać. Kandydaci na rodziny zastępcze zawodowe i rodzinne domy dziecka, oprócz wymienionych procedur, zawierają umowę zlecenia i otrzymują wynagrodzenie za pełnienie swojej funkcji.

Jak widzisz Drogi Czytelniku, robimy wiele, by zagwarantować, że przyszły rodzic zastępczy jest właściwą osobą na właściwym miejscu. I choć procedury mogą wydawać się uciążliwe i trudne, to jesteśmy tu, by towarzyszyć Ci i pomagać na każdym etapie.

Jeśli temat Cię zainteresował, zapraszam do bezpośredniego kontaktu z pracownikami Działu Pieczy Zastępczej i Poradnictwa Specjalistycznego Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w Świnoujściu (ul. Dąbrowskiego 4, pokój 107 I piętro, pokój 209 II piętro, tel. 91 322 54 96, 91 322 54 83) – CAŁY CZAS POSZUKUJEMY KANDYDATÓW NA RODZICÓW ZASTĘPCZYCH

Adrian Trydeński
Biuro Informacji i Konsultacji Społecznych