Oświetlenie ulic, elektryfikacja miasta

Przez blisko sto lat, od czasu nadania Świnoujściu praw miejskich, do połowy XIX stulecia, na jego ulicach, po zapadnięciu nocy panowały ciemności absolutne. W ciemnościach tych, bardzo łatwo było o wpadnięcie do rozlicznych wykopów, lub też spotkanie z podchmielonymi marynarzami, czy pospolitymi rzezimieszkami, co zdarzało się zresztą dość często. I tak było przez dziesiątki lat. Ponieważ miasto miało jednak ambicje bycia kąpieliskiem, uzdrowiskiem, więc w miarę napływu kuracyjnych gości, zaczęto przemyśliwać o sposobie oświetlenia ulic. Na względzie miano głównie gosci berlińskich, którzy już od 1830 roku nawykli do najnowocześniejszego wówczas w Europie ulicznego oświetlenia gazowego. Świnoujście na taki luksus pozwolić sobie nie mogło. Pierwsze uliczne latarnie pojawiły się w centrum miasta w 1848 r. ale były one lampami naftowymi. Obowiązek ich zapalania i gaszenia, należał do stróża miejskiego, a koszt ponosił magistrat.

Mizerne nader było to światło, a właściwie półmrok. W tym czasie, już na ulicach wielu innych poza Berlinem miast, pyszniły się latarnie gazowe. Nowinka ta nie była obca rajcom miejskim, ale niestety na wprowadzenie jej do Świnoujścia, brakowało pieniędzy. I tak, gdy w 1855 roku ofertę zbudowania gazowni i gazowego oświetlenia ulic, złożyła miastu firma Eccius z Frankfurtu n/Odrą, to z propozycji tej nie skorzystano. Spotkało się to nawet z przyganą ze strony gości, jak też berlińskiej prasy. W parę lat potem, inna firma, tym razem berlińska, chciała na własne ryzyko i rachunek, budować gazownię i instalacje gazową, ale i ten projekt nie został przyjęty. Pozostało więc Świnoujście niejako na uboczu wartkiego nurtu postępu, wyprzedzane przez mniejsze, o podlejszej kondycji finansowej, miasta pomorskie. Doszło wręcz do tego, że w 1863 roku magistrat Pyrzyc, które właśnie zafundowały sobie gaz, zaproponował władzom Świnoujścia, odkupienie po niskiej cenie, zdemontowanych ulicznych lamp naftowych. Był to zaiste kamień obrazy! Ale i tak, nie złamało to konserwatyzmu świnoujskich rajców. Wbrew postępowi i modzie, rozbudowywano nadal oświetlenie naftowe. I tak w 1869 roku, ku oburzeniu części mieszczan, zakupiono dalszych 45 lamp naftowych i ustawiono je m.in. wzdłuż dzisiejszej ulicy Chrobrego, by kuracjuszom ułatwić wieczorne spacery ku morzu.

W sytuacji, gdy magistrat niezbyt przykładał się do oświetlenia ulic, wielu kupców i restauratorów własnym sumptem fundowało bardziej okazałą iluminację. Podziw budził właściciel wziętej restauracji na obecnym Placu Słowiańskim, który w 1880 roku kazał ustawić przed lokalem wielki, 5-ramienny kandelabr z lampami naftowymi. Z zapadnięciem mroku zapalano je, oświetlając przy okazji spory kawałek placu. W letnich miesiącach pod kandelabrem ustawiano stoliki, przedłużając czas konsumpcji wieczornego piwka.
Konserwatyzm władz świnoujskich we wprowadzeniu na ulice gazu i nowocześniejszego oświetlenia, w ostatecznym rachunku wyszedł jednak miastu na dobre. W tym bowiem czasie, do oświetlenia ulic i domów powoli stosować zaczęto żarówki elektryczne. I tę właśnie nowość wprowadzono do miasta stosunkowo szybko.
Na początku zlecono budowę przy ulicy Piastowskiej, małej rozdzielni elektrycznej, którą ostatnimi czasy zaczęto rozbierać, a potem przystąpiono do prób zainstalowania w kilku instytucjach publicznych, oświetlenia elektrycznego. Dzień 5 grudnia 1895 roku był właśnie tym wielkim, pierwszym dniem, gdy w Świnoujściu rozbłysnęła pierwsza żarówka, w ówczesnym ratuszu miejskim, obecnym Muzeum Rybołówstwa. Wkrótce, ten rodzaj oświetlenia uzyskały też poczta, teatr ( był w Świnoujściu!), następnie, coraz liczniejsze instytucje, a wreszcie ulice i place.