W powstającej w XVIII wieku portowej osadzie, dzisiejszym Świnoujściu, dwie pierwsze, głownie wtedy ulice, wychodziły z obecnego Placu Wolności, gdzie znajdowała się najważniejsza wówczas w portowej osadzie instytucja -Urząd Licencyjny. W jego gestii leżało przyznawanie licencji oraz zezwoleń handlowych i żeglugowych , a nawet przydział działek i materiałów budowlanych. Gdy zarządca licencyjny Kühl z niego wychodził, miał do wyboru tylko dwie ścieżki; jedna wiodąca bezpośrednio do kościoła w Westswine, druga do brzegu Świny, w kierunku przystani statków i łodzi.
Dr Józef Pluciński • Poniedziałek [21.11.2011, 07:20:59] • Świnoujście
Plac Wolności około 1860 roku.( fot. Archiwum autora )
Po omówieniu historii połączeń drogowych miasta, zamierzam z kolei przedstawić sprawę wewnętrznej jego zabudowy a więc ulic. Kiedy i jak powstawały, jak zmieniał się ich wygląd, a wreszcie nazwy.
Obecne ulice Bohaterów Września i Grunwaldzka naniesione na plan z połowy XVIII wieku. Zarysowana linia brzegowa faktycznie tak przebiegała.( fot. Archiwum autora )
Tak więc w sposób naturalny powstał zarys osi nowego miasta: kościół - dom licencyjny - przystań portowa, to były trzy punkty, miedzy którymi wówczas trwał ruch. Piloci i kapitanowie osiedlali się między portem a domem licencyjnym i tak powstała już w 1748 roku ulica którą nazywano potocznie Lotsenstrasse - ulica Pilotów. Ich przedstawiciele zamieszkiwali siedem domów, dochodząc aż do morza, którego brzeg wówczas znajdował się w okolicach obecnego Kapitanatu Portu. Ta pierwsza i najważniejsza wówczas ścieżka a później ulica, to dzisiejsza ulica Bohaterów Września. Druga droga, dała początek dzisiejszej ulicy Grunwaldzkiej. Ponieważ prowadziła do starego kościółka w wiosce West-Swine, otrzymała nazwę Grosse Kirchenstrasse. Dla wyjaśnienia, ta wioska, a raczej mała, nadbrzeżna osada, położona była gdzieś w rejonie dzisiejszych ulic Łużyckiej i Lutyckiej i późnej włączona została do nowopowstałego miasta.
Sieć ulic Świnoujścia w początkach XIX w. ( fot. Archiwum autora )
W 1750 r. teren przeznaczony pod zabudowę mieszkalną na stronie zachodniej, został przemierzony, sporządzony też został projekt zabudowy powstającego miasta. Wtedy też zostały ostatecznie wytyczone, dwie podstawowe, wymienione już osie kompozycyjne nowego ośrodka, jak również dwa centralne place: wówczas bez nazwy a obecnie Plac Wolności i Słowiański. Od nich zaprojektowano uliczki i kwartały pod dalszą zabudowę. Najszybciej oczywiście zajęte zostały działki wokół centralnych placów, dwóch głównych ciągów ulicznych i wzdłuż nurtu Świny. Osiedlali się tu wówczas głownie urzędnicy portowi, rzemieślnicy różnych specjalności, oraz reprezentacji morskich zawodów. Obok nich pojawili się tu także kupcy i rzemieślnicy usługowi, którym zagwarantowana została swoboda działania.