. W znacznym stopniu było to przejecie „na papierze”, jako że, przez szereg lat, faktyczną władzę sprawowali tu Rosjanie, zajmujący znaczne obszary miasta, ingerujący niemal we wszystkie dziedziny jego życia. Mimo tego, w tamtych właśnie dniach, otwarła się polska karta w dziejach miasta; to wtedy zapoczątkowany został napływ polskich osadników, których dzieci i wnukowie obecnie tu zamieszkują. Zamiast referatu prezentujemy wybrane fragmenty oficjalnych informacji z pierwszych miesięcy funkcjonowania polskiej administracji. W większości, zachowana została oryginalna pisownia i stylistyka co pełniej oddaje klimat tamtych czasów.
Pismo Pełnomocnika Rządu RP na obwód Uznam-Wolin, Władysława Matuli do Leonarda Borkowicza z 8.10.1945 r.
„ (…)Niniejszym uprzejmie zawiadamiam, że w dniu 6 X 1945, powtórnie wyjechałem do Świnoujścia i po przeprowadzeniu rozmów z komendantem wojennym oraz przybyłymi delegatami ze sztabu marszałka Żukowa, przekazano mi obwód Uznam – Wołyń, z tym jednak, że poza miastem Świnoujściem, do czasu dopóki nie otrzymają szczegółowej mapy, nie wolno nam zajmować żadnych obiektów.
Przekazanie wspomnianego powiatu nastąpiło w dniu 6 bm. o godzinie 17 po południu.(…)”
iswinoujscie.pl • Czwartek [06.10.2011, 00:56:23] • Świnoujście
Budynek rosyjskiej komendantury wojennej, w którym przed 66 laty nastąpiło przekazanie powiatu i miasta Pełnomocnikowi Rządu RP.( fot. Archiwum autora )
Dokładnie 66 lat temu, 6 października 1945 r., nastąpiło oficjalne przejęcie od okupacyjnych władz radzieckich Świnoujścia i dawnego powiatu Uznam – Wolin, przez Władysława Matulę, pełnomocnika rządu polskiego.
Pełnomocnik Rządu RP na Obwód Uznam – Wolin Władysław Matula. ( fot. Archiwum autora )
Ze sprawozdania Pełnomocnika Rządu RP z dnia 17.10.1945 r.
„Po przejęciu władzy administracji ogólnej od władz sowieckich nastąpiło przekazanie przez miejscowego niemieckiego burmistrza resztek szczątkowego samorządu niemieckiego, jaki z tych czy innych względów był przez Rosjan tolerowany. Ze względu na kompletne wywiezienie aktów z niemieckiej landratury i dewastacje wewnętrznego urządzenia biurowego, pierwsze dni urzędowałem w gmachu burmistrza miasta, zabierając się do wyszukania i odpowiedniego urządzenia gmachu Urzędu Pełnomocnika (…) Pod względem terytorialnym władza moja jest zmniejszona przez wyłączenie nabrzeżnego pasa morskiego o długości 5 km i zajęcie go przez rosyjska marynarkę wojenną. (…) Pierwsze polskie posterunki graniczne wystawiła Powiatowa Komenda Milicji Obywatelskiej pod kierownictwem kpt. Szmitkowskiego. Ze względu na brak funkcjonariuszy, ochrona granicy sprowadza się do ogólnej kontroli ruchu ludności i zapobiegania wywozu do Niemiec większego dobytku. (…) Na terenie całego Obwodu przystąpiono do zdejmowania nazw niemieckich i zastępowania ich nomenklaturą polską”.
. Grupa polskich milicjantów ze Świnoujścia.( fot. Archiwum autora )
Ze sprawozdania Pełnomocnika Rządu RP na obwód Uznam - Wolin, Władysława Matuli z 29.11.1945 r.
„Do Świnoujścia przybyłem wraz z personelem 6 października r.b., przyjmując zaraz od przychylnie do nas ustosunkowanych władz sowieckich administrację tutejszego Obwodu. (…) Pracę utrudniała dość liczna grupa Niemców ( 22.551 )będąca pozostałością i następstwem ich wysiedlenia z położonych na wschód powiatów. Ludność polska aczkolwiek w dużej mniejszości ( ok. 500 osób ), zabiera się dzielnie do pracy nie patrząc na trudności. (…) Na tutejszym terenie zdekonspirowano większą tajna niemiecką organizację, przy czym 2 Niemców zostało zastrzelonych a sieć tej organizacji prowadzi za granice państwa”.
Informacja kierownika Obwodowego Biura Informacji i Propagandy, Stanisława Kuglina 12.12.1945 r.
„(…)Już 9 listopada odbyła się podniosła uroczystość otwarcia pierwszej polskiej szkoły. Mieści się ona przy ulicy Neuestrasse 53 ( dziś Piastowska ) jej niestrudzoną organizatorką i kierowniczką jest pani Marta Śliwińska. Pierwszego dnia przybyło do szkoły tylko 4 dzieci, ale już teraz jest ich spora gromadka”.