Miało to miejsce w październiku 1945 r. Zdarzenie to opisane zostało niemal „na gorąco” przez ówczesnego szefa polskiej administracji, pełnomocnika rządu RP Władysława Matulę: „Po przejęciu władzy administracji ogólnej od władz sowieckich nastąpiło przekazanie przez miejscowego niemieckiego burmistrza resztek szczątkowego samorządu niemieckiego, jaki z tych czy innych względów był przez Rosjan tolerowany. Ze względu na kompletne wywiezienie aktów z niemieckiej landratury i dewastacje wewnętrznego urządzenia biurowego, pierwsze dni urzędowałem w gmachu burmistrza miasta, zabierając się do wyszukania i odpowiedniego urządzenia gmachu Urzędu Pełnomocnika” Jak w swych relacjach przekazali uczestnicy tego zdarzenia, niemiecki burmistrz nie ukrywał w tym momencie swego poirytowania.
Dr Józef Pluciński • Poniedziałek [09.08.2010, 06:51:49] • Świnoujście
Tablica pamiątkowa na północnej ścianie Muzeum Rybołówstwa.( fot. Archiwum autora )
W tym eseju chciałbym przedstawić czytelnikom nie jedną, ale dwie tablice pamiątkowe, poświęcone temu samemu zdarzeniu. Daty ich powstania dzieli prawie półwiecze. Pierwszą z nich umieszczono w 1946 r., tę drugą w 1995. Zacznijmy zatem od przypomnienia wydarzenia, jakiemu obie tablice zostały poświęcone. Było ono na miarę historii i to tej wielkiej. W wyniku decyzji Układu Poczdamskiego i porozumień między przedstawicielami władz radzieckiej strefy okupacyjnej Niemiec i rządu polskiego, nastąpiło przejęcie Świnoujścia i powiatu Uznam-Wolin przez polską administrację.
Część grupy operacyjnej Pełnomocnika Rządu RP z panem Niceforem Wojtasikiem ( ten górujący wzrostem ), październik 1945. ( fot. Archiwum autora )
Dokładną datę przejęcia miasta podał wspomniany Pełnomocnik Rządu RP Matula w innym, współczesnym tamtym zdarzeniom dokumencie mianowicie w raporcie z dnia 8 października 1945 r. w którym napisał: „Przejęcie wspomnianego powiatu nastąpiło 6 b.m. godzina 17-ta po południu”
Reprodukcja raportu Pełnomocnika Rządu RP W. Matuli z 8 października 1945 r. o przejęciu powiatu i miasta Świnoujścia. ( fot. Archiwum autora )
W rok potem, dla upamiętnienia tego epokowego dla polskich osadników zdarzenia, na budynku przy ulicy Armii Krajowej, noszącym wówczas nr 14 rozebranym przed kilku laty, umieszczona została tablica, zaprojektowana i wykonana przez znakomitego artystę plastyka, Stanisława Kuglina. Pięknie zakomponowana i wyryta na kamiennej tablicy inskrypcja głosi: „W PIERWSZĄ ROCZNICĘ POWROTU DO MACIERZY 6 X 1945 – 6 X 1946”. Mniejsze literki informują, że fundatorem tablicy był Zarząd Miejski w Świnoujściu, a projektantem Stanisław Kuglin. Jej odsłonięcie miało miejsce 7 października 1946 r., z bardzo licznym udziałem polskich mieszkańców.