Święto uchwalenia Konstytucji 3 Maja

Po pierwszym rozbiorze Polski ( 1772) wprowadzenie zmian ustrojowych było nieuniknione. W październiku 1788 król Stanisław August Poniatowski zwołał do Warszawy sejm, którego celem było podjecie działań naprawy Rzeczypospolitej. Ze względu na wagę dokonań sejm ten przeszedł do historii jako Sejm Czteroletni lub jako Sejm Wielki.

Prace nad ustawą zasadniczą nabrały tempa w 1790 roku. Na podstawie wskazówek króla Stanisława Augusta opracowano dwa wstępne projekty tj. Reforma Konstytucji i Prawa konstytucyjne.

3 maja 1791 roku po rozpoczęciu obrad sejmowych jeden z posłów opisał trudną międzynarodową sytuację Rzeczypospolitej. Ignacy Potocki poprosił ostatniego króla Polski, aby ten przedstawił narodowi jedyne lekarstwo na ratunek upadającego kraju. Wówczas przedstawiono plan ’ Ustawy Rządowej”.

Ostateczne przyjęcie Konstytucji odbyło się bez jej czytania. Stanisław August Poniatowski zaprzysiągł Ustawę Rządową z 3 maja 1791 roku. Weszła ona w życie dwa dni później.

Konstytucja z 3 Maja 1791 roku była pierwszą w Europie, a drugą na świecie, nowoczesną, spisaną konstytucją. Wzorowana na aktach ustrojowych Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych, wprowadziła ustrój monarchii konstytucyjnej.
Charakteryzował ją trójpodział władzy. Monarcha stał na czele władzy wykonawczej. Ustawa zniosła instytucję liberum veto, a także zabroniła zawiązywania konfederacji. Zrównała prawa polityczne szlachty i mieszczan.

Uchwalenie Jej wywołało gwałtowny sprzeciw państw ościennych. Z polecenia Katarzyny II powstała konfederacja targowicka (14 maja 1792 roku), której priorytetem było obalenie trzeciomajowych postanowień.

Cztery dni później, czyli 18 maja 1792 na ziemie Rzeczypospolitej wkroczyła armia rosyjska. Król widząc znaczącą przewagę wrogich wojsk wydał rozkaz zaprzestania walk. W wyniku jego kapitulacji władzę przejęli targowiczanie.

Postanowienia Konstytucji uległy w gruzach. Wielu zwolenników reform wysłano na banicję. Karą za próbę przeprowadzenia reform mających uniezależnić Rzeczypospolitą od potężnych sąsiadów był drugi rozbiór Polski. Próbą ostatniego ratowania upadającej Rzeczypospolitej było Powstanie Kościuszkowskie. Jego niepowodzenie na lata zadecydowało o losach państwowości polskiej, a trzeci rozbiór Polski z 1795 przyczynił się do całkowitego jej upadku.
Konstytucja 3 Maja przeszła do historii jako jeden z najważniejszych aktów w jej dziejach. Stanowiła także główną myśl inspiracyjną dla zwolenników przemian demokratycznych w całej Europie. Dzień jej uchwalenia został uznany Świętem Konstytucji 3 Maja . Zapomniana w okresie rozbiorów, zdelegalizowana przez hitlerowców i sowietów, podobnie znienawidzona przez władze komunistyczne, wróciła jako święto po zmianach ustrojowych w kwietniu 1990r. Od tej chwili moment jej uchwalenia obchodzony jest jako ważne święto narodowe.

mazd