Pod pomnikiem znajdowano też ulotki, określane przez władze, jako antypaństwowe Doszło m.in. do prób malowania pomnika czerwoną farbą czy też innych działań, okrzyczanych przez władze polityczne jako profanacja, czy „godzenie w sojusze”. Okoliczności owych „profanacji” były dość niejasne, wiele wskazywało na to, że była to zwykła prowokacja dokonana przez jak zawsze „nieznanych sprawców”. W każdym razie pomnik, przez cały okres trwania stanu wojennego, był szczególnie starannie pilnowanym przez władzę, a niezbyt lubianym przez społeczeństwo obiektem.
I tak nadszedł 1989 r., rok politycznego przełomu a po nim wreszcie 1992 r., kiedy to port w Świnoujściu opuściły ostatnie bojowe jednostki Bałtyckiej Floty, a miasto żołnierze i oficerowie rosyjscy z rodzinami.
Dr Józef Pluciński • Czwartek [29.04.2010, 14:52:26] • Świnoujście
Kolejne wcielenie pomnika na Placu Słowiańskim, 2003 r. ( fot. Sławomir Ryfczyński )
Przewaliły się nad miastem kolejne burze dziejowe, nadeszły pamiętne lata strajków, powstania NSZZ „Solidarność” a wreszcie stanu wojennego 1981 r. W tych latach napięcia między oficjalną władzą a ludźmi myślącymi inaczej, dochodziło do trudnych do uniknięcia starć i manifestacji poglądów. Niechęć części społeczeństwa do władzy i do „odwiecznych przyjaciół” stacjonujących także w Świnoujściu, kierowała się także na pomnik, będący tej przyjaźni symbolem.
Świnoujście opuściły ostatnie jednostki bojowe Floty Bałtyckiej, 1992 r. Fot. Jerzy Patan.( fot. Archiwum )
Pomnik od kilku lat nie ozdabiany kwiatami i nie odwiedzany przez oficjalne delegacje, zwolna szarzał i brzydł do reszty. Sporadycznie, jedynie przy okazji rocznic szczególnie wiele znaczących w latach minionego systemu, nieliczne grupy siwowłosych panów, udawały się z kwiatami pod pomnik. Po zmianach politycznych 1990 r. coraz głośniej podnoszony był natomiast postulat demontażu pomnika, który jak ciało obce, tkwił w społecznej i architektonicznej tkance miasta. Jednakowoż wobec stanowiska lewicowej opozycji w radzie miasta, jak też przeciwnemu stanowisku w tym względzie władz państwowych, demontaż pomnika nie mógł dojść do skutku. Indagowany na tę okoliczność jego twórca w tej sprawie wykazywał całkowity brak zainteresowania, twierdząc, że owe dzieło już go nie interesuje ani też nie stanowi jego chluby, a należne mu honorarium już swego czasu odebrał.
Do zdecydowanych działań doszło wreszcie po objęciu funkcji prezydenta miasta przez prawicowego działacza, wojującego niegdyś z instytucjami PRL Stanisława Możejkę. W warunkach nowego systemu politycznego, swą aktywność nakierował m.in. na likwidację pozostałości i śladów minionej formacji. Z jego inicjatywy, już w 1993 roku w ówcześnie przyjętym planie zagospodarowania przestrzennego miasta, znalazło się stwierdzenie o potrzebie zlikwidowania pozostawionego monumentu. Ze względów, o których wspominałem, z realizacją postanowienia, już tak łatwo nie było. Do faktycznych działań „odkomunizowania” pomnika, bez jego całkowitej likwidacji, doszło w początkach listopada 1999 r.
Opracowany przez miejscowego architekta inż. Roberta Rachutę projekt, zakładał zmianę ideowej wymowy pomnika, przez jego częściową przebudowę. Zgodnie z tym, ekipa techniczna wodociągów miejskich zdemontowała część pomnika przedstawiającą „zbratanych w boju” marynarzy. Ich miejsce zajęła bardzo mocna konstrukcja, rodzaj stelaża, na którym umocowany został, wykonany z odpowiednio grubej blachy, kontur godła polskiego. Prace te z kolei, wykonali pracownicy Morskiej Stoczni Remontowej. W miejsce zdemontowanej tablicy głoszącej odwieczną przyjaźń i braterstwo, umieszczono nową, mówiącą, że monument w nowym kształcie, poświęcony jest tym wszystkim, którzy walczyli o wolną Polskę. Tempo prac było na tyle duże, że rozpoczęte 4 listopada roboty zostały zakończone w ciągu tygodnia i uroczystości związane z przypadającym na 11 listopada Świętem Niepodległości, odbyły się już przy pomniku o innej wymowie ideowej.