Do zainteresowanych gazetami ze Świnoujścia, w pierwszym okresie jego istnienia, prasa wydawana w Berlinie, Szczecinie czy Hamburgu docierała niezbyt regularnie statkiem pocztowym. W miarę, jak miasto rozwijało się i rosła liczba jego letnich gości, coraz bardziej ukazywała się potrzeba wydawania lokalnej gazety w Świnoujściu. Szczególnie, gdy przybyli tu goście urlopowi z Berlina, czy innych, większych ośrodków miejskich, głośno wyrażali potrzebę stałego kontaktu z wielkim światem. Nieliczne i niezbyt regularnie egzemplarze prasowe, udostępniane im w saloniku prasowym Domu Towarzystwa, cieszyły się wielkim wzięciem i były niemal „zaczytywane”, nie mogły jednak zastąpić stale i regularnie wydawanej gazety.
Pierwszą próbę sprostania temu zapotrzebowania, podjął w 1823 r. sekretarz policji Macdonald. Wydawał on drukiem listę gości kąpieliskowych „Badeliste”, na odwrocie której umieszczane były urzędowe ogłoszenia i prywatne gospodarcze anonse. Wydawnictwo to ukazywało się przez szereg lat i w 1867 r. przekształcone zostało w „Bade – Anzeiger” ( „Ogłoszenia kąpieliskowe” ), które to pod tą nazwą, wydawane było do 1914 r. Pisemko ukazywało się raz w tygodniu tylko w sezonie letnim. Na pierwszej stronie umieszczona była lista przyjezdnych gości, informacje skąd oni przybyli i gdzie zamieszkali, naturalnie z wszelkimi tytułami należnymi osobom z towarzystwa.
W 1842 r. do landrata wpłynęła propozycja wydawania w Świnoujściu periodyku o nazwie „ Insulaner „ ( „Wyspiarz” ), złożona przez mieszkańca Anklamu, niejakiego Dietze. Z bliżej dziś nieznanych względów, decyzja w tej sprawie została jednak zawieszona. Były też inne propozycje, również nie zrealizowane. Dopiero w trzy lata potem, tenże Dietze, zaproponował wydawanie pisma o roboczym tytule „Usedom – Wolliner Kreisblatt” ( „Uznamsko-Wolińska Gazeta Powiatowa”). Na jego druk wydana została koncesja i pierwszy egzemplarz ujrzał światło dzienne 4 lipca 1845 r. Gazeta owa miała faktycznie format większej ulotki. Z jednej strony zawierała listę kuracjuszy, lokalną kronikę towarzyską, z drugiej zaś, ogłoszenia urzędowe i prywatne. Dość często zamieszczano tam także przedruki ciekawszych informacji z innych, zwykle berlińskich gazet. Pismo ukazywało się raz w tygodniu, a kwartalna jego prenumerata kosztowała 10 srebrnych groszy.
Dr Józef Pluciński • Poniedziałek [15.02.2010, 00:59:53] • Świnoujście
Jedna z pierwszych wersji lokalnego dziennika „Powiatowa Gazeta Urzędowa dla powiatu Uznam – Wolin” , 1883. ( fot. Archiwum autora )
Na prośbę jednego z czytelników, bardzo sympatycznie współpracującego ze mną w zakresie wymiany informacji, przedstawiam pierwszy odcinek dziejów świnoujskiej prasy. Ukazujące się już od ponad 150 lat tytuły prasowe dla zainteresowanych historią regionalną, stanowią przebogate źródło informacji na wszelakie tematy, od polityki po problemy życia codziennego i towarzyskiego. Jest to zatem niezwykle poważny, godny przedstawienia materiał.
„Swinemünder Zeitung”, świnoujska gazeta codzienna, 1882. ( fot. Archiwum autora )
W trzy lata potem, wydawnictwo przejął Urlich Hamer, a w 1851 Wilhelm Fritsche. Pismo uzyskało wówczas nową, nader skomplikowaną nazwę: „Usedom –Wollin Kreis und Wochenblatt” (Powiatowy Tygodnik Uznamsko-Woliński). Jego nowy wydawca, był swego czasu miejskim pisarzem a następnie redaktorem prowincjonalnego, niemieckojęzycznego pisma w Szamotułach k. Poznania. Poznał on tam, jak sam pisał, „smutki i radości niemieckiego redaktora w polskim kraju”. Na czym jednakowoż owe doświadczenia polegały, bliżej nie zostało wyjaśnione. Otóż ten już doświadczony i energiczny wydawca, przekształcił pismo w nowoczesną gazetę. Dał przy tym początek dynastii świnoujskich wydawców. Jego dzieło kontynuowali synowie Bruno i Richard. Pismo powiększone zostało do dużego, gazetowego formatu. Posiadało też kilka kart. Po kilku przekształceniach, otrzymało ono tytuł „Swinemünder Zeitung” Ukazywało się najpierw dwa razy tygodniowo, a od 1882 r. praktycznie do końca kwietnia 1945 r codzienne. W ciągu tego czasu z ogłoszeniowego „listka” zamieniło się ono w wielokartkowe, bogate tematycznie pismo, jedno z najlepiej redagowanych na Pomorzu.
Cotygodniowy dodatek do dziennika świnoujskiego, „Insel und Welt” (Wyspa i Świat), 1931.( fot. Dr Józef Pluciński )
W okresie między I a II wojną światową, wydawano też co dwa tygodnie dodatek społeczno-kulturalny „Insel und Welt” ( „Wyspa i Świat” ). Na jego łamach drukowano kronikę kulturalną, teksty literackie miejscowych twórców, m.in. poety Scherenberga, oraz systematycznie publikowano opracowania dotyczące dziejów miasta i regionu. Dom wydawniczy rodziny Fritsche przejął też z czasem „Bade Anzeiger” i stał się faktycznym monopolistą. Na opinię wydawnictwa i gazety pracowały też liczne edycje książkowe. Już w okresie od 1910 – 35 wydawano szereg pozycji beletrystycznych i popularno –naukowych, związanych z regionem m.in. kilkanaście książek świnoujskiego, zasłużonego kronikarza i historyka, twórcy miejscowego muzeum Roberta Burkhardta.