14 marca ub.r. do polskiego porządku prawnego został wprowadzony środek karny w postaci przepadku pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w ruchu lądowym. Jak wynika z danych Ministerstwa Finansów, liczba orzeczeń o przepadku pojazdu, które wpłynęły do naczelników urzędów skarbowych w okresie od 1 stycznia do 30 września 2025 roku, wyniosła 4,4 tys. Z kolei od 14 marca do 31 grudnia 2024 r. było ich 1,3 tys. Adwokat dr hab. Piotr Jóźwiak, prof. Uniwersytetu SWPS, zauważa, że wzrost liczby orzeczeń o przepadku pojazdu w ciągu trzech kwartałów br. wskazuje, że ten środek jest używany coraz częściej i znajduje realne zastosowanie w praktyce sądowej.

Podejrzewa on również, że w 2024 r. był stosowany rzadziej, gdyż wiele spraw, w których w ub.r. zapadły wyroki, toczyło się jeszcze według starych przepisów (korzystniejszych dla sprawcy), z chwili popełnienia czynu.

– Wskazana liczba pokazuje, iż środek ten można uznać za umiarkowanie często stosowany, gdyż – jak widać z danych statystycznych – nie jest to rozwiązanie marginalne, ale też nie jest masowe w porównaniu do ogólnej liczby przestępstw drogowych popełnianych przez nietrzeźwych kierowców. Niewątpliwie należałoby sprawdzić, w ilu sytuacjach, w których skazany miał przynajmniej 1,5 promila we krwi, a więc istniał obligatoryjny obowiązek przepadku pojazdu lub jego równowartości, sądy decydowały się na odstąpienie od orzeczenia – mówi mec. Jóźwiak.

Ekspert dodaje również, że na odstąpienie od zastosowania tego środka pozwala art. 178 a § 5 k.k. Jest to możliwe, gdy „zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami”. W ocenie mec. Piotra Jóźwiaka, omawiane dane świadczą o tym, że sądy oraz organy ścigania poważnie traktują ten nowy instrument prawny, który można stosować wobec nietrzeźwych kierowców.

– Jednocześnie niepokoi fakt, że w niecały rok zatrzymano ponad 4 tysiące kierowców, którzy mieli powyżej 1,5 promila we krwi, bo wtedy orzeka się obligatoryjny przepadek. Pokazuje to, że mimo zaostrzenia sankcji liczba takich zdarzeń utrzymuje się na wysokim poziomie, co wymaga być może dalszej edukacji, prewencji i kontroli drogowej, gdyż samo zwiększenie represyjności sankcji zdaje się nie przynosić oczekiwanych efektów – przekonuje ekspert z USWPS.

Do tego z danych wynika, że od 1 stycznia do 30 września 2025 r. zostało sprzedanych 3,5 tys. pojazdów, wobec których zapadło orzeczenie o przepadku w trybie art. 44b kk. W tym okresie łączna kwota uzyskana przez naczelników urzędów skarbowych z tytułu sprzedaży pojazdów wyniosła 14 208 964,85 zł. W okresie od 14 marca do 31 grudnia 2024 r. sprzedano 598 aut za kwotę 2 328 457,56 zł. Radca prawny Marek Niczyporuk z kancelarii Ars Aequi zauważa, że z przedstawionych danych można na szybko wywnioskować, iż średnia wartość sprzedanego pojazdu wynosiła ok. 4 tys. zł.

– Może to świadczyć o tym, że przestępcy drogowi mają świadomość obowiązywania przepisów o konfiskacie i nie używają drogich pojazdów. Wynika z tego również, że w ten sposób ograniczają znacząco ryzyko finansowe swoich działań. Nie powinno to jednak stanowić argumentu przeciw konfiskowaniu pojazdów, a wręcz przeciwnie. Kierowcy powinni mieć pełną świadomość, że przepisy będą stosowane bezwzględnie, a kara będzie nieuchronna i realna – zastrzega mec. Niczyporuk.

Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa pojazd nie stanowił wyłącznej własności sprawcy albo po popełnieniu przestępstwa sprawca zbył go, darował lub ukrył podlegający przepadkowi pojazd, policjanci odstępują od tymczasowego zajęcia auta, a orzekany zostaje przepadek równowartości pojazdu bądź nawiązka. Od 1 stycznia do 30 września 2025 r. było 3,5 tys. orzeczeń o przepadku równowartości pojazdu, które wpłynęły do naczelników urzędów skarbowych. W okresie od 14 marca do 31 grudnia było ich 619. Sąd orzeka nawiązkę na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, jeżeli sprawca prowadził niestanowiący jego własności pojazd mechaniczny, wykonując czynności zawodowe lub służbowe, polegające na prowadzeniu pojazdu na rzecz pracodawcy.

– Przy tym wszystkim trzeba też pamiętać, że konfiskata pojazdu to nie jest jedyna kara, jaka dotyka przestępców drogowych. Z pewnością w toku prowadzonych procesów organy czy sądy są w stanie ustalić, czy kierowca podejmował działania mające na celu wyzbycia się majątku, aby uniknąć kary. Z pewnością taka okoliczność powinna być brana pod uwagę przy stosowaniu kar właściwych czy środków karnych – mówi mec. Marek Niczyporuk.

Od 1 stycznia do 30 września 2025 r. wydano 978 orzeczeń dotyczących przepadku równowartości pojazdu na kwotę 42,860 241,87 zł. W okresie od 14 marca do 31 grudnia 2024 r. takich orzeczeń było dużo mniej, bo jedynie 128. Adwokat Piotr Jóźwiak uważa, że wyegzekwowanie ponad 42,8 mln zł z tytułu przepadku równowartości pojazdu w ww. czasie wskazuje na znaczną skalę zjawiska i realny wymiar finansowy tego środka karnego.

– Wzrost liczby skutecznie zakończonych egzekucji z 128 w 2024 r. do 978 w 2025 r. potwierdza, że mechanizm ten zaczyna działać sprawnie w praktyce. Tak wysokie kwoty pokazują, że przepadek nie jest jedynie sankcją symboliczną, ale stanowi realną dolegliwość ekonomiczną dla sprawców. A taki jest cel sankcji karnych, choć trzeba pamiętać, że suma kar nie może jednak prowadzić do nadmiernej represyjności kar wymierzanych z tytułu jednego czynu. System egzekucji karnej funkcjonuje coraz skuteczniej, a państwo odzyskuje należności wynikające z orzeczeń sądowych – dodaje mec. Piotr Jóźwiak.

Z kolei Maria Dąbrowska-Loranc z Centrum Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego ITS, uważa, że działania legislacyjne podejmowane przez rząd w ostatnim czasie w zakresie prowadzenia pojazdu po spożyciu alkoholu mają za zadanie ograniczenie czy nawet wyeliminowanie zjawiska prowadzenia pojazdów w stanie nietrzeźwości. Ustawodawca liczył na to, że konfiskata samochodu będzie stanowić dla kierowców na tyle drastyczną dolegliwość, że nie zdecydują się na prowadzenie samochodu pod wpływem alkoholu.

– Muszą być jednak jasno określone przepisy odnośnie kary. Powinna być jednoznaczna, dotkliwa, nieodwołalna i dotyczyć wszystkich kierowców. Jeśli którykolwiek z warunków nie będzie spełniony to i skuteczność zastosowanego środka będzie ograniczona. W celu określenia skuteczności tych przepisów, należałoby przeanalizować zachowania kierowców przed i po wprowadzeniu stosowanych zmian. Pod uwagę należy brać zarówno wykroczenia, jak i wypadki oraz kolizje drogowe – podsumowuje Dąbrowska-Loranc.

MondayNews Polska