Pani ta urodziła się w 1824 roku w Karsiborzu, w rodzinie bogatego kupca i jednego ze świnoujskich konsulów, o nazwisku Nitsche. Tu dygresja: w portowym Świnoujściu znajdowała się niegdyś spora liczba konsulatów różnych państw, których statki tu dobijały. Funkcję tę, z reguły honorowo, pełnili miejscowi notable, głównie kupcy. Niektórzy z nich, byli jednocześnie przedstawicielami kilku państw i ci naturalnie przed domem, na masztach wywieszali ich flagi .

Dzieciństwo panny Marii Karoliny Emilii, acz w idyllicznym otoczeniu karsiborskiej natury, przebiegało w stałym kontakcie z księgami rachunkowymi ojca. Z konieczności też była świadkiem, a z czasem uczestnikiem rozmów o interesach. Później, była prywatna pensja dla panien z dobrych domów, w Berlinie i powrót do Świnoujścia, gdzie rodzice jej osiedlili się. Młoda, wykształcona, a urodziwa panna Nitsche, w myśl zasady „Idź złoto do złota”, w wieku lat 19-tu, wydana została za bogatego świnoujskiego kupca nazwiskiem Heyse. Był on również konsulem Rosji, Włoch i bodajże Stanów Zjednoczonych. Dom małżonków Heyse, bardzo bogaty w wystroju zewnętrznym i ciekawej architekturze, stał przy Wybrzeżu Władysława IV, gdzieś tam na wysokości ostatnio zbudowanych nowych budynków mieszkalnych.

Nie zachowało się wiele przekazów odnośnie tego stadła małżeńskiego. Wiadomym jest tylko, że pan Heyse wiele czasu przebywał w podróżach zagranicznych, związanych z prowadzonymi interesami. M.in. organizował on bardzo korzystny handel włoskimi cytrusami i francuskimi winami z Rosją. Z kolei z Rosji, za jego pośrednictwem, wędrowały na zachód Europy, luksusowe towary, jak kawior czy futra. Interes był znakomity, stąd też dom handlowy Heyse – Nitsche, stał się w Świnoujsciu największym potentatem finansowym. Ponieważ małżonek był stale w rozjazdach, interesami administrowała na miejscu pani Heyse, imponując wiedzą, stanowczością i trafnością decyzji. I tak biegły lata. W 1875 roku podczas jednego z wyjazdów do Włoch pan Heyse opuścił ten padół. Pani Heyse, po sprowadzeniu doczesnych szczątków małżonka, pochowała je na cmentarzu perzy ulicu Chopina, we wspaniałym mauzoleum, a sama zajęła się prowadzeniem interesów firmy. Umiejętnościami i energią prześcignęła jak się okazało męża i pozostawiony przezeń majątek dość szybko pomnożyła. O pochowanym mężu jednakowoż nie zapominała. Każdego praktycznie dnia, punktualnie o godzinie 11, udawał się na cmentarz w towarzystwie damy do towarzystwa oraz czarnoskórego służącego i przez blisko godzinę oddawała się modlitwie i rozmyślaniom.
Czas pozostały wypełniały jej wizyty i rewizyty, udział w rozlicznych imprezach towarzyskich i dobroczynnych. Działalność charytatywna, z wielką pasją prowadzone działania na rzecz ubogich i sierot, przyspoprzyły „ciotce Emilii”, jak ją już powszechnie nazywano, sympatię i szacunek ludzi. To między innymi spowodowało, że wybrano ją na szerg lat prezeską Krajowego Związku Kobiet. Jej pozycja i majątek sprawiły, że bez niej nie obyło się żadne ważniejsze wydarzenie w mieście i zwsze miała zarezerwowane najlepsze miejsca w pierwszych rzędach. Pozostawała też „szarą eminencją” Świnoujścia, a z jej zdaniem bardzo, ale to bardzo, liczył się burmistrz.
Prywatnie, na co dzień, była nasza bohaterka osobą nad wyraz oszczędną, żeby nie powiedzieć skąpą. Odczuwali to wszyscy z jej najbliższego otoczenia, a także rozliczni krewni, którzy od starszej, bezdzietnej, a nader bogatej wdowy, oczekiwali materialnego wsparcia. Starsza pani jednakowoż, posiadała znakomitą intuicję i dokładne informacje o swych krewnych i bez skrupułów, z kwitkiem odsyłała każdego, w jej opinii utracjusza. W zestawieniu z tym, zadziwiała jej hojność na cele społeczne. Za jej pieniądze w 1881 r. przebudowany został kościół Chrystusa Króla, który w wyniku tych prac otrzymał nowe ławki i co ważne wieżę, która znacznie upiększyła jego sylwetkę. W sierpniu 1895 r. z wielką pompą odsłonięto ufundowany przez panią konsul Heyse pomnik cesarza Wilhelma I, który stał między budynkiem obecnego Muzeum, a Wybrzeżem Władysława IV. Współcześni temu zdarzeniu, a bardziej złośliwi twierdzili, że pomnik w zamyśle fundatorki miał w równym stopniu głosić chwałę cesarza, jak i jej samej.

Dziełem pani Heyse było także powołanie fundacji dobroczynnej „Heyse – Nitsche”, która za zadanie miała wspieranie działań w zakresie oświaty i opieki nad dzieckiem. Dzięki jej wsparciu zbudowano m.in. szkołę na ulicy Narutowicza i fundowano stypendia dla ubogich a zdolnych dzieci. W całości z przekazanych przez nią środków finansowych, zbudowany też został i przez szereg lat był utrzymywany, dom dla osieroconych dzieci, który zachował się do dzisiaj.

Pracowitego żywota dokonała nasza bohaterka w 1901 roku. Pozostawiła po sobie ogromny majątek obliczany na ponad 2 miliony ówczesnych marek w złocie. Część tej kwoty posłużyła do zbudowania, zgodnie z jej wolą, domu dla sierot i nowego wielkiego kościoła, który stanął na rogu ulic Piłsudskiego i Paderewskiego. Pozostał po nim jedynie kikut wieży, obecnie punkt widokowy. Znaczną ilość pieniędzy, bo niemal połowę kwoty spadku, przekazała ona dla miasta, m.inn. na cele opieki społecznej i budowę wodociągów. Kwota owa zgodnie z wolą spadkodawczyni, niemal w 50 % pokryła wydatki gminy na budowę sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. Bez tego wsparcia, miasto zbudowałoby je znacznie później. Nawet miejscowej gminie żydowskiej grosza nie pożałowała, przekazując jej okrągłą sumkę i kosztowny obraz „Judyta w obozie Holofernesa”. Stosownymi zapisami obdarowała też domową służbę. Natomiast małymi, wręcz symbolicznymi kwotami, obdarowani zostali tylko niektórzy członkowie rodziny, faktycznie zasługujący na wsparcie. Ponieważ liczba pretendentów do spadku, przekraczała znacznie setkę osób, stąd też doszło do dużego zamieszania i prób unieważnienia testamentu. Jednakowoż ostatnia wola, jak przystało na tę bardzo mądrą a konsekwentną damę, przygotowana została perfekcyjnie, w sposób nie pozwalający na znalezienie żadnych luk prawnych i bez zmian został wprowadzony w życie.
Dziwaczne natomiast było jedno z zawartch w testamencie życzeń. Wykonawcę testamentu i spadkobierców zobowiązano do zamurowania okien i drzwi jej sypialni na zawsze. Życzenie to, być może pozostawało w związku ze znalezieniem w jej łożu poutykanych w różne miejsca, kilku tysiący złotch monet, nie wiadomo przed kim i dla kogo tam schowanych.
I to byłoby tyle o tej tej pani, w której życiu i działalności zbiegły się człowiecza wielkość i małostkowość. Tak jak chyba w każdym z nas.
A tak na marginesie. Jestem niezwykle ciekaw, który z naszych nowobogackich potrafiłby zafundować dom dla sierot, nie mówiąc już o kościele i wodociągu ? Gdy myślę o tych bardziej w miescie znanych, to ogarnia mnie śmiech. Gorzki.

źródło: www.iswinoujscie.pl