Zima 1962/1963 zapisała się w historii jako jedna z najostrzejszych, z rekordowym zlodowaceniem Zalewu Szczecińskiego i Zatoki Pomorskiej. Na torze wodnym między Szczecinem a Świnoujściem oraz w Zatoce Pomorskiej przez około miesiąc w lodach utknęło kilkadziesiąt statków. W granicach Świnoujścia, na Cieśninie Świnie, sytuacja była dramatyczna – w lodowym potrzasku znalazło się 16 jednostek. Grubość spiętrzonego zatoru lodowego osiągała nawet 4 metry. Ta lodowa masa zamarzła na nowo, gdy nadeszły kolejne silne mrozy.

Jak do tego doszło? Zima rozpoczęła się wcześniej niż zwykle, a lód skuł Zalew Szczeciński, Jezioro Dąbskie i rzekę Odrę. Zatoka Pomorska również częściowo zamarzła. Krótkotrwała odwilż spowodowała, że lody zaczęły spływać w kierunku Bałtyku. Gdy zmienił się kierunek wiatru, nastąpiła tzw. cofka – masy lodowe z Zatoki Pomorskiej zaczęły wpływać do Cieśniny Świny, potęgując nakładanie się warstw lodu i trudności żeglugowe.

Był połowa stycznia 1963 roku. Tego dnia kończyłem wcześniej prace w stoczni, gdzie odbywałem naukę zawodu, a wieczorami uczęszczałem do liceum dla pracujących. Bez problemu przepłynąłem promem. Około godziny 15:30 prom „Świnoujście”, wypełniony po brzegi pasażerami, ugrzązł w lodach w pobliżu bazy przeładunkowej, naprzeciw przejazdu kolejowego. Na pokładzie znajdowali się głównie pracownicy przedsiębiorstwa „Odra”, w tym moi koledzy ze stoczni. Prom nie był w stanie uwolnić się z lodowej pułapki, a żadna jednostka portowa nie mogła ruszyć z pomocą – lód skutecznie blokował wszystkie ruchy.

Po około dwóch godzinach pasażerowie, stłoczeni i zmarznięci na pokładzie, ujrzeli od strony morza zbliżającą się dużą jednostkę. Wkrótce rozpoznano ją jako nieznany nowoczesny lodołamacz, który z dużą prędkością rozbijał spiętrzony lód. Nikt nie wiedział, że najnowocześniejszy i najpotężniejszy lodołamacz Polskiego Ratownictwa Okrętowego, płynący prosto z brytyjskiej stoczni, tego dnia dotrze do Świnoujścia. Tak się złożyło, że Perkun swą pierwszą akcję ratunkową przeprowadził właśnie na rzecz promu „Świnoujście”.
Załoga Perkuna skutecznie uwolniła prom z lodowej pułapki. Lodołamacz ten był wówczas najnowocześniejszym i najpotężniejszym nabytkiem PRO z Gdyni. Prawdopodobnie na jego pokładzie znajdowała się także angielska załoga, która uczestniczyła w dostarczeniu jednostki do Polski.

Przez kolejne tygodnie komunikacja między brzegami odbywała się w rynnie wyżłobionej przez Perkuna. Przez tydzień ruch pasażerski był jednak wstrzymany, a transportowano jedynie produkty pierwszej potrzeby. Pracownicy „Odry”, w tym ja, mieli przymusową przerwę w pracy. W lodach utknęło wtedy w obszarze portu Świnoujście 16 statków, w tym dwa trawlery z Odry na redzie. Po lodach na ląd przeważnie do lokali nocnych chodzili marynarze jeszcze ponad miesiąc, póki lody nie odpuściły.

Zdjęcia były wykonane kilka lat później i służą teraz jako ilustrację tamtych zdarzeń.

Andrzej Ryfczyński