Zbigniew Anthony Kruszewski niedawno obchodził 95. urodziny z przyjaciόłmi ze Szczecina i odwiedził nasz ośrodek, by mόc podzielić się swoimi doświadczeniami z młodzieżą. Profesor, Warszawiak, był świadkiem przebiegu II wojny światowej w stolicy Polski, a także powstawania największego getta w Europie i jego likwidacji w 1943 r. Mieszkał zaledwie 400 metrόw od murόw wspomnianego getta. Na jego oczach ginęli polscy i żydowscy przyjaciele. Uczestnik Powstania Warszawskiego, był w Szarych Szeregach, formacji Harcerstwa Polskiego, działał pod pseudonimiem „Jowisz”, cudem ocalał.

Gdy niosąc tajne rozkazy dowόdcy Armii Krajowej (AK), po pięciokilometrowej przeprawie kanałami, wyszedł na warszawskim Wilanowie i natrafił bezpośrednio na żołnierza Wehrmachtu, ten kazał mu uciekać. Jego matka została wysłana do obozu koncentracyjnego w Ravensbrück i tam została zamordowana. Jego babcię spalono żywcem w domu starcόw. Następnie wylądował w jenieckich obozach w Neugamme i Sandbostel, a potem w 1. Dywizji Pancernej Generała Maczka w Holandii. Nie chcąc wracać do komunistycznej Polski, uciekł przez Francję do 2 Korpusu Polskiego we Włoszech. W 1952 roku ostatecznie wyemigrował z Londynu do USA i tam obronił doktorat na Uniwersytecie w Chicago. Potem losy skierowały go do Uniwersytetu Stanowego w El Paso przy Meksyku, gdzie do dziś jest emerytowanym wykładowcą.

W latach 90. był wiceprezesem Kongresu Polonii Amerykańskiej i politologiem na Uniwersytecie Chicagowskim, nowojorskim SUNY i w El Paso. Znawca polsko-niemieckiego pogranicza i nie tylko. Swόj doktorat Kruszewski napisał o granicy na Odrze i Nysie. W 2019 roku przemawiał przed dwoma Prezydentami Republi Federalnej Niemiec w Berlinie. Byli pełni uznania i podziwu Profesora. Niebywała historia i postać nietuzinkowa, swym życiem świadczy o potrzebie przełamywania granic dzielących ludzi i narody oraz o konieczności budowania mostów pomiędzy nimi. Dużo więcej o nim można przeczytać w książce prof. Beaty Halickiej z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu pt.: „Życie na pograniczach”. Biografia ukazała się w języku polskim i angielskim. Już wkrόtce będzie w języku niemieckim.

Profesor spędził cały weekend na naszych Wyspach. Była to dla niego niemal podrόż do przeszłości, a i z zainteresowaniem i wielkim uznaniem komentował teraźniejsze zmiany jakie zauważył na odcinku między Szczecinem a Świnoujściem. Podziwiał inwestycje m.in. budowę drogi S3, nowo otwarty tunel i kompleksowy rozwόj miasta. Miał z czym porόwnywać, ponieważ jego pierwsze odwiedziny tutaj odbyły się pod koniec lat 50tych, gdy opisywał granicę, stosunki z obydwoma państwami niemieckimi w swojej pracy doktorskiej.

Potem bywał tutaj praktycznie co roku. Ostatnio ze szczecińskimi przyjaciόłmi odwiedził Świnoujście trzy lata temu. Teraz ponownie był przy wszystkich trzech puntach granicznych, w sąsiednich wioskach i kąpieliskach cesarskich, w Świnoujściu na promenadzie i w centrum miasta. Po raz pierwszy na Wyspie Karsibόr. W niedzielę odjechał bezpośrednim pociągiem do Warszawy, by tam mόgł wkrόtce aktywnie uczestniczyć w Dniu Pamięci Powstania Warszawskiego. Profesorowi Zbigniewowi Kruszewskiemu zespόł OESM Golm życzy wiele zdrowia i liczy na ponowne spotkanie w następnym roku.

Zdjęcia: JBS Golm/Kamminke
Tekst: Mariusz Siemiatkowski