Zdarzają się zatem i to w życiu jednego pokolenia, odstępstwa od charakterystycznego dla naszego zakątka, łagodnego mikroklimatu, w którym to, w styczniu stokrotki nieraz kwitną a wierzbowe bazie nie są niczym nadzwyczajnym w okresie Bożego Narodzenia. A jak to było w dalekiej przeszłości?

Wiele informacji na ten temat dostarczały historykom stare kroniki, zapiski w księgach kościelnych, klasztornych i miejskich. Odnotowywano w nich wszelkie nadzwyczajne wydarzenia, jak pożary, wrogie najazdy i kataklizmy przyrody: mrozy, powodzie, huragany. Opisywano je dość szczegółowo, bo niosły biedę, głód a często i śmierć. Z kronikarskich zapisków wynika, że w każdym stuleciu była przynajmniej jedna niezwykle mroźna, mordercza zima. W sposób bardzo szczegółowy, jedną z najcięższych takich zim w dziejach Pomorza, jaka miała miejsce w 1323 roku, opisał kronikarz pomorski Kantzow. Owa zima zaczęła się już w październiku, a trwała do kwietnia następnego roku. Wyjątkowym utrapieniem były mrozy tak silne, że morze między brzegami Danii a wyspami Rugią i Uznamem przez dziesięć tygodni, skute było bardzo grubym lodem. Nie łamał się on nawet pod ciężarem kamiennego, młyńskiego koła, co pozwalało na swobodne poruszanie się saniami lub pieszo między brzegami. Zmyślni w interesach braciszkowie zakonni z nabrzeżnych klasztorów, stawiali po drodze namioty i budy, w których zmarznięci wędrowcy mogli się ogrzać i posilić. Takie niewiarygodne wręcz zalodzenie, potwierdzały zgodnie zapisy kronik i ksiąg kościelnych z licznych nadbrzeżnych miejscowości nad Bałtykiem.

W następnym stuleciu, w 1459 r. zima zaatakowała znowu z ogromną siłą. Stralsundzki kronikarz pisał wówczas także o możliwości swobodnego i bezpiecznego podróżowania po lodzie do Danii, konno, saniami czy furmankami. Pisał też, że niejednokrotnie ptaki zamarzające w locie spadały na ziemię, a w przeręblach ryby tak się tłoczyły, iż można je było rękami wybierać.

Bardzo długa a sroga zima na Pomorzu, panowała też w roku 1600. Mrozy były wówczas tak silne, że bydło zamarzało w obórkach a także ludzie, jeśli ogień wygasł w domach albo zabrakło opału. Odnotowano też że najgłębsze nawet studnie skuł lód, a podczas nabożeństw w kościołach zamarzało wino. Ta zima była tak długa, że jeszcze na św. Jana ( 24 czerwca) trzeba było ogrzewać domy, a futra i ciepłe szuby noszono praktycznie całe lato. Opóźniła się bardzo wegetacja roślin. Jak kronikarz pisał, dopiero na św. Jakuba ( 25 lipca) wzeszły pierwsze zboża.
Annały niemal wszystkich nadbałtyckich krain, zgodnie, jako wyjątkowo ostrą zapisały również zimę 1658 roku. Podobnie, jak podczas poprzednich zimowych kataklizmów, mrozy zaczęły się już jesienią i trwały do marca. Wyspy duńskie ponownie połączone zostały lodowym mostem z wybrzeżem pomorskim. Bezpiecznie można było chodzić po lodzie między wyspami Hindensee, Mön i Bornholm. Z Kołobrzegu, aż do Zatoki Fińskiej, podróżowano przez szereg tygodni saniami. Sytuację tę wykorzystał wojujący wówczas z Polską szwedzki król Karol X. Cała jego armia, wraz z artylerią i taborami, przeszła po lodzie przez cieśninę Bełt, na wyspę Fionia i 26 lutego 1658 r. w Roskilde, zmusił zaskoczonych atakiem, sojuszniczych nam Duńczyków, do zawarcia odrębnego pokoju.

Czym były takie kataklizmy dla ludzi nietrudno sobie wyobrazić. W miastach ostre zimy oznaczały dla ludzi ubogich brak opału, drożyznę i skrajną niedolę. Każdy atak mrozu zapisywał się chorobami i śmiercią wielu bezdomnych, biednych ludzi. Jeśli przy obecnym stanie techniki i organizacji społeczeństwa, kilkustopniowe mrozy przynoszą liczne przypadki zamarznięcia, to jak mogło być wówczas ? Zdarzało się, że w miastach, takiej zimy nie przeżywał żaden pensjonariusz domu dla starszych i chorych. Dla nich po prostu nie starczało już opału i żywności. W zakamarkach miejskich znajdowano ciała bezdomnych. W Szczecinie, w ciągu tylko jednej mroźnej nocy 1600 roku, zamarzło 18 osób.
A jak było na wsi pomorskiej ? Chyba jeszcze trudniej. Ówczesne wiejskie chaty budowano dość prymitywnie, z drewna lub gliny wypełniającej szachulcową drewnianą konstrukcję. Na biednych pomorskich wsiach, cegła nie była w użyciu a przez wiele wieków w budownictwie obowiązywały tzw. kurne chaty. Źródłem ciepła było otwarte palenisko na środku domu, a dym wydostawał się nie kominem a otworem w dachu. Palono drewno lub bardzo rozpowszechniony torf, który spalając się dawał więcej dymu niż ciepła. Z nadejściem mrozów pod słomiane lub trzcinowe, biedne strzechy zaglądała zatem lodowata śmierć. Zabierała ludzi i zwierzęta. O zamarzniętym w obórkach bydle kroniki wspominały bardzo często. Oznaczało to utratę jedynej krowiny żywicielki lub siły pociągowej konia. By je utrzymać przy życiu, gdy zabrakło już paszy, karmiono je słomą z materacy a potem ze strzechy kryjącej chatę.

Takich tragicznych przykładów dostarczyć mogła zima 1739 / 40, która była również długa i okrutna i dotknęła wydatkowo silnie okolice Kamienia oraz wyspy Wolin i Uznam. Wtedy to właśnie, wymarzło tu prawie całe bydełko i trzoda chlewna. Zamarzniętych ludzi liczono na setki. Grabarze nie byli w stanie porządnie zmarłych pochować, gdyż mróz zeskalił ziemię do głębokości niemal 2-ch metrów. Całkowicie wymarzły oziminy, a prace polowe można było zacząć dopiero w maju. Drzewa wypuściły pierwsze listki także późno, bo na św. Jana. Na Uznamie nie zebrano tego roku żadnych plonów, gdyż ziemia obrodziła tylko chwastami. Taka zima oczywiście wstrzymała na wiele miesięcy budowę portu u ujścia Świny. Ustały wszelkie roboty ziemne, a co gorzej, zgromadzone drewno, miast na opalowanie nabrzeży, w całości zostało zużyte jako opał. Kilkanaście rodzin, które już się tu osiedliły, przerażone surowością przyrody, wywędrowało w inne okolice.

Opisany zimowy kataklizm, podczas którego przez szereg tygodni temperatura spadała do – 33 º, odnotowany już został w oficjalnych rejestrach pruskich służb meteorologicznych. I tak wkroczyliśmy w czasy nowożytne.

źródło: www.iswinoujscie.pl