Prezentacja „Rzeczywistości” Jacka Malczewskiego, dzieła o potężnej skali i nadzwyczajnym dla polskiej kultury znaczeniu, to niewątpliwe sensacja w świecie sztuki i kultury polskiej. Płótno jest jednym z najwspanialszych obrazów artysty i najważniejszych dzieł sztuki XX wieku. Przez wiele dekad pozostawało ukryte w polsko-niemieckiej kolekcji rodzinnej. Publicznie ostatni raz zostało pokazane w 1926 roku. Od tego czasu o jego istnieniu zaświadczała tylko czarno-biała fotografia autorstwa Amalii Krieger, krakowskiej fotografki, która na początku XX wieku wykonała zdjęcia dokumentujące obrazy zgromadzone w pracowni Malczewskiego. „Rzeczywistość” wkrótce po namalowaniu, już w 1908 roku, była eksponowana zarówno w krakowskim, jak i we lwowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych.

Ten oszałamiający rozmiarami, warsztatem artystycznym, przesycony symbolami i bardzo osobisty obraz Malczewskiego został stworzony na kilka lat przed odzyskaniem niepodległości przez Polskę, w najlepszym okresie twórczości artysty. Dzieło wielkiej skali i barokowej wręcz kompozycji dotyka najważniejszych tematów, które nurtowały Malczewskiego przez całą jego twórczość: misji artysty, patriotycznego posłannictwa sztuki oraz romantycznych i narodowych mitów. Przedstawia wielowątkową scenę z dużą liczbą postaci. Malarz wykorzystuje w nim wątki religijne, symboliczne i historyczne Rzeczpospolitej oraz motywy z własnego życia.

Reprezentantem współczesności jest tutaj sam malarz. Sportretował się w czarnej kamizelce i kapeluszu z przyborami malarskimi. W drugiej partii obrazu Malczewski umieścił postać Stańczyka w szkarłatnym stroju błazna, co można odczytywać jako odwołanie do krytycznej oceny upadku Rzeczpospolitej. Na drugim planie widać trzech starców w mundurach, co ma pokazywać powstańczą historię zniewolonego kraju. Akcję sceny osadził Malczewski w szopce z nowo narodzonym Chrystusem i Matką Boską, których postaci wyłaniają się z ciemności, zza deski na ostatnim planie kompozycji. Postaciom malarskiego dramatu nadał artysta rysy bliskich mu osób. Twarzy aniołom, Matce Boskiej i Dzieciątku użyczyła rodzina artysty: córka Julia, żona Maria i syn Rafał.

Kolekcjonerski rarytas
Historia polskiego rynku sztuki w ostatnich 30 latach wiąże się z odkrywaniem obrazów mistrza
i ich rekordowymi licytacjami. Dzieła Jacka Malczewskiego od przełomu XIX i XX wieku należą do największych rarytasów kolekcjonerskich, stanowiąc trzon najwybitniejszych kolekcji. W ubiegłych latach DESA Unicum prezentowała tak wybitne i rzadkie dzieła Malczewskiego jak „Jasełka” (1888), „Orfeusz i Eurydyka” (1914) czy „Wiosna” (1914). Sensacją było odkrycie w 2021 zaginionego „Portretu Stanisława Witkiewicza” (1902). Z prac tych największą cenę uzyskały „Jasełka”, sprzedane za 4 mln zł. W ubiegłym roku obserwatorzy rynku sztuki byli zszokowani wynikiem aukcyjnym pracy Malczewskiego „Prządka”, rozpoczynając od ceny wywoławczej 1,7 mln zł, została sprzedana za 5,6 mln zł. „Rzeczywistość”, obraz klasy muzealnej, który zostanie wystawiony na licytację w DESA Unicum 8 grudnia, może być najdroższym polskim i w Polsce sprzedanym na aukcji obrazem. Jego wartość jest estymowana na 14 – 22 mln zł.

Unikatowe muzealne prace sztuki dawnej
Grudniowa aukcja ,,Sztuka Dawna. XIX wiek, Modernizm, Międzywojnie” jest najważniejszym wydarzeniem aukcyjnym poświęconym sztuce polskiej przed 1945 rokiem. Poza historyczną prezentacją i aukcją „Rzeczywistości” Malczewskiego DESA Unicum zaprezentuje rzadko spotykane na aukcjach, a bardzo poszukiwane przez kolekcjonerów prace takich twórców jak: Hipolit Lipiński, Stanisław Wyspiański, Tadeusz Makowski, Józef Brandt, Alfred Wierusz-Kowalski, Maurycy Gottlieb, Jan Stanisławski, Wojciech Weiss, Leon Wyczółkowski, Konrad Krzyżanowski, Olga Boznańska, Anna Bilińska, Tamara Łempicka, Mela Muter, Mojżesz Kisling, Rafał Malczewski i Eugeniusz Zak.

Wśród najważniejszych prac zebranych w ofercie jest mistrzowskie dzieło polskiego realizmu „Zupa rumfordzka przed kościołem św. Katarzyny w Krakowie” Hipolita Lipińskiego, jego estymacja cenowa wynosi 5-7 mln zł.
Hipolit Lipiński, wychowanek Jana Matejki, to dziś nieco zapomniany artysta, który w epoce był wymieniany wśród najbardziej popularnych malarzy Krakowa. W wielkoformatowych obrazach dokonywał wnikliwej analizy społeczeństwa. Z reporterskim wręcz zacięciem odtwarzał historyczny kostium i związane z nim detale, a drugoplanową „bohaterką” jego przedstawień stawała się sama architektura miasta. Tak jest również w przypadku „Zupy rumfordzkiej przed kościołem św. Katarzyny w Krakowie", która przedstawia mozaikę społeczną – zakonników, chłopów, bogate mieszczanki, ortodoksyjnych Żydów na tle architektury Kazimierza, od 1800 roku dzielnicy Krakowa, a intrygująca „Zupa rumfordzka” to nic innego, jak posiłek wydawany najbiedniejszym. Obraz Lipińskiego był istotnym głosem w dyskusji o kondycji społeczeństwa i jednocześnie potwierdzał silną pozycję artysty w szeregach malarzy realistów.

Po raz pierwszy publicznie zostanie pokazany ujmujący obraz Wyspiańskiego „Dziewczynka oparta o stół, portret Wandy Nowakównej” (1902), który jest portretem córki jednego z ważnych mecenasów artysty profesora Juliana Nowaka. Obraz opuścił kolekcję Nowaka prawdopodobnie krótko po II wojnie światowej, by trafić do warszawskiej kolekcji prywatnej, gdzie był przechowywany przez ostatnie 70 lat.

Jego wartość jest szacowana na 3,5-5 mln zł. Jaką osiągnie cenę? Portrety dzieci malowane przez Wyspiańskiego, uważane za najważniejsze młodopolskie obrazy, trafiają na aukcje bardzo rzadko. Pięć lat temu na grudniowej aukcji sztuki dawnej w DESA Unicum „Macierzyństwo” Wyspiańskiego zostało wylicytowane za 3,7 mln zł, stając się jedną z najdroższych prac sztuki dawnej na rynku.

Kolejną wyjątkową pracą, który będzie można oglądać i licytować w DESA Unicum, jest obraz „Zapusty” (1929) Tadeusza Makowskiego. Przedstawia trzech chłopców w kolorowych, spiczastych czapkach z długimi nosami w kształcie dziobów podczas tradycyjnej karnawałowej francuskiej zabawy.

W radykalnym eksperymencie obrazowym, jakim są „Zapusty”, widać doświadczenie kubizmu, z którym Makowski zetknął się krótko przed I wojną światową, ale też własną wersję surrealizmu, który w tym okresie stawał się najciekawszą awangardową propozycją na paryskiej scenie artystycznej. Natomiast maska to sztandarowy rekwizyt malarstwa modernistycznego. Dwa lata temu padł rekord pracy Makowskiego w DESA Unicum. „Dzieci i zwierzęta” zostały wylicytowane za 3,8 mln zł. Wartość obrazu „Zapusty” jest szacowana nawet na 5 mln zł.

Aukcja „Sztuka Dawna. XIX wiek, Modernizm, Międzywojnie" odbędzie się 8 grudnia o godzinie 19.

Aukcję poprzedza wystawa prac w siedzibie DESA Unicum przy ul. Pięknej 1A w Warszawie, która jest dostępna do 8 grudnia. Wstęp na wystawę jest bezpłatny.

Więcej informacji o wystawionych na licytację pracach można znaleźć na stronie internetowej www.desa.pl

Załączone zdjęcia wybranych prac:
• Jacek Malczewski „Rzeczywistość”, 1908 (estymacja 14-22 mln zł)
• Hipolit Lipiński „Zupa rumfordzka przed kościołem św. Katarzyny w Krakowie”, 1883 (estymacja 5-7 mln zł)
• Stanisław Wyspiański „Dziewczynka oparta o stół, portret Wandy Nowakównej”, 1902 (estymacja 3,5 – 5 mln zł)
• Tadeusz Makowski „Zapusty” („La Mi-Careme”), 1929 (estymacja 3-5 mln zł)

Dorota Czerwińska
PR Director