Pierwsza świnoujska szkoła znajdowała się jeszcze w wiosce Westswine. Kierownikiem jej, był kościelny nazwiskiem Michel Stövenhagen, który to trudnej sztuki pisania ani czytania, nie zdołał w swym życiu opanować. W 1748 r. po jego śmierci, na stanowisko to zaproponowany został znajomy królewskiego poborcy ceł, krawiec z Wolina, nazwiskiem Walther. Z wyborem tym nie godził się miejscowy pastor, który dla odmiany forował na stanowisko „schulmeistra” inwalidę wojennego z zawodu stolarza. Z czytaniem i pisaniem był on na bakier, ale posiadał jeden walor mianowicie był krewnym pastora. Przyczyna owego współzawodnictwa była prozaiczna. Kierownik szkoły otrzymywał 10 talarów rocznie a nadto drewno na opał i inne jeszcze świadczenia w naturze. W tym wypadku, lepsze wsparcie miał ów krawiec z Wolina, który na stanowisku tym zasiadał do 1756 r. Po kilku latach jego następcą został także krawiec Pieper, aż wreszcie w 1763 roku, na szkolny stołek powołany został prawdziwy fachowiec, niejaki Wolff, student matematyki, który studiów nie zakończył. Umiał on czytać i pisać, aliści nie podobał się on pastorowi, z racji braku biegłej umiejętności łaciny i zbyt małej pobożności. Według pastora taki nauczyciel „ nie był w stanie wychować młodzieży w duchu chrześcijańskim, jak też zapobiec grzechowi i nierządowi wśród mieszkańców”. Zapędy pastora hamować musiała nawet szczecińska Kamera, która stwierdziła, że tymi sprawami powinien się pastor w kazaniach zajmować, natomiast nauczyciel winien znać historię, geografię, rachunki i język ojczysty. Jak widać już ponad 200 lat temu dyskusja o roli szkoły i nauczyciela, nie była czymś obcym.
W 1765 r. do sporu włączyła się natura. Gwałtowny sztorm i wysoka woda zniszczyły stareńki budynek kościelnej szkółki w Westswine. Oczywiście jej odbudowa nie miała sensu. Zdecydowano o budowie nowej szkoły w centrum nowego miasta. Budulec po pewnym czasie zakupiony został z królewskiej kasy natomiast budynek wznieśli sami mieszkańcy. Ostatecznie do użytku oddany został 1769 r. Poczet kierowników miejskiej szkółki zapoczątkował czasowo również weteran armii pruskiej, nieznany z nazwiska grenadier. W trzy lata później, stanowisko to powierzono teologowi z Halle, o swojsko nam brzmiącym nazwisku Daniel Gottfried Kunowsky. Poza kwalifikacjami, ten z kolei miał duże wsparcie burmistrza Bothy, u którego był przez rok domowym nauczycielem. Pod jego kierownictwem powstały klasy teologii, języka ojczystego, łaciny, kaligrafii, historii, geografii i matematyki. Prywatnie też można było pobierać lekcje języka francuskiego.
Wkrótce, w 1773 r. powstała też niedzielna, przykościelna szkółka dla początkujących, a następnie prywatna szkoła dla dziewcząt, prowadzona przez panią Töpfer. W tej ostatniej szkółce, za niewielką opłatą, czasami tylko za opał, dziewczęta uczyły się katechizmu oraz czytania i pisania. Uznawano, że więcej wiedzieć one nie muszą.
Liczba uczęszczających do szkół dzieciaków, była początkowo bardzo mała. Z protokołu wizytacji, z 1775 roku wynika, że do szkółki kościelnej chodziło troje dzieci, a do miejskiej czworo. Nic dziwnego, bo też mieszkańców było wtedy mało, a nauka nie była obowiązkową.

Bardzo szybko sytuacja uległa zmianie. W końcu XVIII wieku, a konkretnie od 1790 r., szkoła miejska posiadała dwa poziomy nauczania. W klasie „rektorskiej” dla zaawansowanych, do której uczęszczało 40 dzieciaków, nauczano religii, rachunków, geografii, języka niemieckiego. W godzinach prywatnych, uczono także łaciny, francuskiego oraz mitologii. W klasie początkującej, prowadzonej przez „konrektora”, uczyło się około 80 chłopców w zakresie religii, czytania i pisania oraz rachunków. Dziewczęta, w liczbie około 50, poza tymi przedmiotami, dodatkowo przygotowywano do życia na lekcjach dietetyki. Pod nazwą tą kryła się umiejętność gotowania, pieczenia, ale także prania i szycia.
Każdego dnia naukę rozpoczynał wspólny śpiew psalmu przy otwartych drzwiach klasowych. Bardzo ważnym przedmiotem była kaligrafia – nauka pięknego pisania, dziś już całkiem zapomniana.

Poziom tych szkoły był początkowo mizerny. Mimo powszechnego już w Prusach obowiązku nauczania, edukację kończono często po opanowaniu podstaw czytania, pisania i rachunków. Szczególnie dotyczyło to dziewcząt kończących zwykle edukację na niższym poziome szkółki elementarnej. Rodziny zamożniejsze, kształciły swoje dzieci w domu, z pomocą guwernerów. Wspomina o tym w swojej książce „Meine Kinderjahre” ( Moje dzieciństwo) pisarz Teodor Fontane, który podczas pobytu w Świnoujściu, wraz z dziećmi miejscowego armatora, senatora Krausego i innych jeszcze prominentów, pobierał nauki u nauczyciela domowego.
W 1822 roku w pobliżu starej, bardzo już ciasnej szkoły wzniesiono nową, miejską szkołę, starą zamieniając na nauczycielskie mieszkania. Z upływem lat, w miarę jak rozwijało się miasto i rosła liczba jego mieszkańców, potrzeby w tym względzie ustawicznie rosły i koniecznym stało się budowanie kolejnych budynków. Praktycznie potrzeby szkolne zaspokojone zostały dopiero na początku XX w. po wzniesieniu budynków gimnazjum męskiego i w pobliżu liceum dla dziewcząt. Do naszych czasów zachowała się żeńskie liceum noszące niegdyś imię Teodora Fontane. Do szkoły tej uczęszczało niegdyś 250 dziewcząt. Dziś jest to popularna „Jedynka”.

Zachował się też, aczkolwiek uszkodzony budynek, niegdyś dużej szkoły podstawowej wzniesiony w latach 1921 – 30. Obecnie ma tam swoją siedzibę Liceum Ogólnokształcące im. Mieszka I.

Wspomnieć też należy, że już w XIX wieku w Świnoujściu, istniała zorganizowana, prywatna szkoła zawodowa, kształcąca uczniów w wielu rzemiosłach. Ciekawą inicjatywą było też zorganizowanie w 1843 r. szkoły nawigacyjnej, która mimo rozlicznych trudności, szczególnie lokalowych, funkcjonowała blisko 60 lat. W okresie swego istnienia, morski zawód sterników i bosmanów zdobyło tu blisko 1000 młodych mężczyzn. Na obecnej ulicy Piastowskiej znajdowała się także mała szkoła podstawowa, prowadzona początkowo przez parafię katolicką, potem około 1934 r. stała się ona szkołą publiczną.
Nie wszystkie świnoujskie szkoły przetrwały II wojnę światową. Mocno uszkodzona i potem rozebrane zostało gimnazjum męskie, nosząca imię admirała Tirpitza. Na jej miejscu stoją teraz budynki mieszkalne. Poważnych uszkodzeń doznało też obecne Liceum Ogólnokształcące im. Mieszka I, na szczęście nie zostało rozebrane.

Poza samym Świnoujściem, w okolicznych wsiach, wchodzących obecnie w granice miasta, także od końca XVIII wieku zorganizowane zostały skromne szkółki wiejskie. O nich w najbliższym czasie chcę też napisać.
Polska karta w dziejach świnoujskiego szkolnictwa otwarta została dopiero późną jesienią 1945 r. Jest zbyt mało miejsca by pisać o tym teraz, ale koniecznie do tematu wrócimy także wkrótce.
----------------------------------------------------------------------
Autor wyraża zgodę na wykorzystywanie tekstów i ilustracji dla Celów edukacyjnych, z podaniem źródła informacji.

ŚWINOUJSKA WSZECHNICA INTERNETOWA
----------------------------------------------------------------------
źródło: www.iswinoujscie.pl