Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, przedłożony przez Ministra Sprawiedliwości. Projekt nowelizacji przewiduje możliwość złożenia skargi na przewlekłość w stosunku do prokuratorskiego postępowania przygotowawczego, sądowego i wykonawczego.

Gwarancja konstytucyjna

Prawo obywatela do sprawiedliwego i jawnego rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd jest prawem o randze konstytucyjnej, zagwarantowanym każdemu obywatelowi przez art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Ta konstytucyjna zasada została zrealizowana w omawianej ustawie. Na mocy jej postanowień, strona, której zdaniem doszło do naruszenia prawa do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym czy egzekucyjnym bez nieuzasadnionej zwłoki, w trakcie postępowania ma prawo do wniesienia skargi o stwierdzenie powyższego naruszenia. W przypadku uwzględnienia skargi zagwarantowane jest zlecenie sądowi rozstrzygającemu sprawę merytorycznie wykonania określonych czynności w odpowiednim terminie oraz żądanie wypłaty odpowiedniej sumy pieniężnej.

Dotychczasowy stan prawny

Do czasu wejścia w życie przepisów omawianej ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki strona nie miała prawnej możliwości „wymuszenia” podjęcia decyzji przez sąd czy też dokonywania przez niego innych czynności w odpowiednim terminie. Drogą umożliwiającą stronie dochodzenie roszczeń odszkodowawczych było jedynie wstąpienie na drogę kolejnego procesu – tym razem o odszkodowanie, przy czym wstąpienie na drogę kolejnego procesu możliwe jest jedynie po wydaniu prawomocnego orzeczenia w sprawie.

Obowiązujące do tej pory przepisy nie dawały obywatelowi prawa skutecznego wpływania na rozpoznanie sprawy bez zbędnej zwłoki w czasie trwania procesu.

Kiedy można złożyć skargę?

Skargę będzie można złożyć w sytuacji, kiedy na skutek działania lub bezczynności prokuratora prowadzącego lub nadzorującego dane postępowanie, dojdzie do naruszenia prawa do rozpoznania sprawy bez tzw. nieuzasadnionej zwłoki. Skargę składać będzie można do prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie, natomiast jej rozpatrzenie należeć będzie do sądu przełożonego nad sądem właściwym do rozpoznania sprawy.

Nowe przepisy określają, że prokurator prowadzący (lub nadzorujący) będzie zobowiązany niezwłocznie (bez podejmowania jakichkolwiek czynności) przedstawić skargę z aktami sprawy sądowi właściwemu. Sąd natomiast powinien wydać zalecenie dotyczące podjęcia odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie.

Wyższa kwota zadośćuczynienia

W celu zwiększenia efektywności skargi na przewlekłość postępowania, projekt przewiduje obligatoryjne zasądzenie przez sąd na rzecz skarżącego kwotę od 2 do 20 tys. zł. Obecnie sąd może zasądzić kwoty do 10 tys. zł (nie jest to obowiązek), choć czasami są to kwoty symboliczne rzędu 100-200 zł.

Przyznanie na rzecz skarżącego rekompensaty pieniężnej nie będzie jednocześnie wykluczać możliwości dochodzenia szkody w odrębnym procesie cywilnym. Przewidziano również, że w przypadku odrzucenia skargi sąd z urzędu będzie zwracał uiszczoną opłatę.

Właściwy do rozpoznania skargi Sąd

Zgodnie z projektem ustawy, jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed sądem rejonowym i okręgowym, sądem właściwym do rozpoznania sprawy będzie sąd apelacyjny. W przypadku skargi na przewlekłość postępowania sądu okręgowego i apelacyjnego - sądem właściwym będzie sąd apelacyjny.

Projekt ogranicza jednocześnie możliwość wnoszenia kolejnych skarg na przewlekłość. Ograniczenie będzie wynosić 12 miesięcy od wydania orzeczenia o zasadności skargi, natomiast w przypadku postępowania, w którym stosowane jest tymczasowe aresztowanie, będzie to 6 miesięcy.

Dane Ministerstwa Sprawiedliwości

Według danych Ministerstwa w 2007 roku sądy rozpoznały 2618 skarg, z czego uwzględniono 542. W 350 przypadkach zasądzono zadośćuczynienie pieniężne - średnio po ok. 2 tys. zł. W 2007 roku na etapie postępowań przygotowawczych pozostawało niezałatwionych powyżej roku - 3382 sprawy, w tym ponad 1,5 tys. były to sprawy ponad dwuletnie. Rok wcześniej takich spraw było 2781, w tym 1,2 tys. ponad dwuletnich.

Zaproponowane przepisy umożliwią skuteczną ochronę przed przewlekłością postępowania przygotowawczego, sądowego i wykonawczego na poziomie krajowym. Umożliwią również realizację ciążących na Polsce zobowiązań wynikających z Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wartości.


Anna Sergiej
prawnik.pl/temat-dnia,90780,Do-20-tys-zadoscuczynienia-za-przewleklosc-.html