Dr Józef Pluciński • Poniedziałek [13.10.2008, 01:10:48] • Świnoujście
Początki świnoujskiego portu
Widok portu w Świnoujściu 1823(fot. Archiwum
)
Świnoujście - piękne nadmorskie miasto, swój rozwój i znaczenie zawdzięcza przede wszystkim temu, że było portem, swoistym oknem na świat dla Szczecina oraz niegdyś niemieckiej a obecnie polskiej gospodarki.
U ujścia Świny, po obu stronach jej nurtu, w wiekach średnich znajdowały się dwa niewielkie osiedla. Już z XIII wieku ( 1297 r. ) pochodziła też wzmianka o istnieniu tutaj portu – portus Swine, ale nie rozwinął się z tego poważniejszy ośrodek morski ze względu na zapiaszczenie koryta Świny i skierowanie całej żeglugi w nurt cieśniny Piany.
Fragment mapy Lubinusa z XVII w. ukazuje Zalew Szczeciński i szlak wodny przez cieśninę Piany ( Peene )(fot. Archiwum
)
Aż do XVIII wieku na uznamskiej stronie pozostawała mała osada rybaków i rolników, nazywana Swine. W wyniku wojny trzydziestoletniej ( 1618 – 48 ), wyspy Wolin i Uznam, należące niegdyś do Księstwa Pomorskiego, przyznane zostały Szwecji. Po kolejnych wojnach, pokój sztokholmski w 1720 r. oddał te tereny Prusom. Żeglowana Piana pozostała natomiast w rękach szwedzkich. Żeby zneutralizować szwedzki wówczas port w Wolgaście i rozwijać handel morski, Fryderyk Wilhelm I musiał stworzyć, zatem pruski port morski i wolną od ceł drogę do morza. W tych okolicznościach pojawiła się idea budowy portu na Świnie i uczynienia jej żeglowną. Król chciał, jak to powiadał „postawić jedną stopę w morzu, by mieć udział w światowej gospodarce”.
Mała osada Swine ( Westswine) na zachodnim brzegu Świny, poł. XVII w.(fot. Archiwum
)
Do tego brakowało jednak jeszcze wiele. Szczególnie beznadziejnie wyglądały brzegi Świny. Nurt rzeki był tak zapiaszczony, że o porcie nie można było praktycznie w ogóle mówić. Każdy niemal żeglarz wolał wybrać dalszą drogę przez szwedzką Pianę, niż narażać się na niebezpieczne mielizny. Z tego powodu szczecińscy kupcy tracili wiele dochodów, ponieważ podróż trwała zwykle bardzo długo, a żeglarze bardzo chętnie na czas dłuższy zatrzymywali się w bogatym i pociągającym rozrywkami Wolgaście.
Ale to nie kłopoty szczecińskich kupców wpłynęły decydująco na królewskie decyzje, większy wpływ miały utracone przychody z ceł i opłat, które musiał świadczyć Szwedom każdy pruski statek. Ściągali oni od dziesiątków lat tzw. „pomorskie cło książęce” licencyjnym zwane, od wartości towaru z każdego przepływającego statku, według szczególnej taryfy. Takie postępowanie prowadziło naturalnie do wielkich obciążeń, a że Prusy nie miały żadnego prawa do kontroli, prowadziło to naturalnie do nadużyć.
Jeśli Szczecin miał zostać znaczącym pruskim portem morskim, to była tylko jedna droga: tak rozbudować ujście Świny, by możliwą była żegluga morskich statków i ich portowa obsługa. Fryderyk Wilhelm I wiedział doskonale, że tylko w ten sposób może walczyć ze szwedzką konkurencją. Gdy wiosną w 1730 roku Szwedzi podnieśli cło na Pianie, przystąpiono do pierwszych robót, których celem było pogłębienie Świny dla żeglugi i zbudowanie portu u jej ujścia. Mimo różnorodnych przeszkód prace jednak postępowały. Bardzo przyśpieszyły je szczególnie decyzje kolejnego pruskiego władcy Fryderyka II. W połowie XVIII wieku, nowy port obsługiwał setki statków, wprowadzanych przez miejscowych pilotów.
Port świnoujski ok. 1765 r(fot. Archiwum
)
W końcu XVIII wieku tajny radca finansowy Prus, de Flatter oświadczył: „ Port w Świnoujściu kosztował Jego Królewską Mość cztery beczki złota”. Była to wówczas kwota nielicha, ale jak widać opłaciła się.
Bulwar nad Świną, dzisiejsze Wybrzeże Władysława IV, ówczesne nabrzeże portowe, 1835 r.(fot. Archiwum
)
Więcej o budowie świnoujskiego portu zainteresowany czytelnik dowie się z mego opracowania: „ Z dziejów żeglugi, portu i latarni” Świnoujście, 2008 r.”. Egzemplarze są chyba jeszcze do nabycia w księgarni „Neptun” przy Pl. Wolności oraz w „Nautykwariacie” przy Wybrzeżu Władysława IV.
----------------------------------------------------------------------
Autor wyraża zgodę na wykorzystywanie tekstów i ilustracji dla Celów edukacyjnych, z podaniem źródła informacji.
----------------------------------------------------------------------
ŚWINOUJSKA WSZECHNICA INTERNETOWA
źródło: www.iswinoujscie.pl
Czytalem pierwszą część. bardzo przejrzyscie i ciekawie napisana. Duzo wiadomosci i wspanialych obrazkow. Pozdrawiam :)
Do poprzednika. Temat uzdrowiska i kąpieliska w Świnoujściu oraz dzielnicy nadmorskiej jest zaplanowany na pirwszą połowę przyszłego roku. Już to opracowuję. Dziękuję za sympatyczną opinie o książkach. Pozdrawiam. J.Pluciński
Witam. Interesuje sie historia przedwojennego swinoujscia, sam zbieram rowniez przedwojenne pocztowki.Z wielka uwaga przeczytalem obydwie ksiazki pana J.Plucinskiego.Pozwolily mi one na uzupelnienie wiedzy na temat histori naszego miasta.Z niecierpliwoscia czekam na nastepne wydania. Jednoczesnie mam pytanie do pana Plucinskiego, czy ma zamiar poswiecic w niedalekiej przyszlosci nastepny tom przedwojennej swinoujskiej plazy lub dzielnicy nadmorskiej.Mysle ze napewno bylo by o czym pisac :).Pozdrawiam
Informacja dla pytajcego z 10.15. Po zamknieciu pewnego cyklu postaramy sie o wydanie na płytce CD. Pozdrawiam. J.Pluciński
czy tego typu opracowania są do kupienia w formie lektronicznej czy tylko papierowej ?
bardzo interesujace i ciekawie napisane, pozdrawiam:)
Popatrzmy, że Niemcy i Prusacy rządzili tutaj tylko 225 lat! Między 1720 a 1945, a Słowianie zamieszkiwali przez wiele wieków wcześniej. Przejściowo rządzili tu też Wikingowie, Szwedzi i Duńczycy. Księstwo zachodniopomorskie było lennem polskim za Chrobrego i Krzywoustego, którego woje chronili wyspę Uznam w okresie jej chrystianizacji w XII wieku, bo Wolin był schrystianizowany wcześniej, kiedy powstało biskupstwo wolińsko-kamieńskie. Cała wyspa Uznam, jak i całe Przedpomorze, po Rugię i dalej, usiana jest zniemczonymi nazwami słowiańskimi i śladami dawnych grodów słowiańskich (Wołogoszcz-Wolgast, Lubeka-Lubeck, Nakło-Anklam, Strzałów-Stralsund, Sośnica-Sassnitz, Greifswald-Gryfia).
Gość który pisze, że Świnoujście to młode miasto. Jeśli będzie się Tobie chciało poszukaj w notatkach historycznych i znajdziesz, że ta nazwa figuruje od wielu wielu wieków odkąd tylko założono tu klasztor (jeszcze została kaplica na Karsiborzu) :D
Poczytajcie legendy o Pomorzu Zachodnim i będziecie wiedzieć skąd nazwa Świna!! Gdyby nie Prusacy :/ zamordowali ostatniego księcia zachodniopomorskiego to te ziemie nigdy nie dostałyby sie w niemieckie łapy gdyż nigdy nie mogli sobie Prusacy poradzić z tym małym ale za to jak silnym Księstwem Zachodniopomorskim które było przez wiele wieków lennem Królestwa Polskiego i jednym z najsilniejszych państw zwiazku Hanzeatyckiego. Liczyli sie z nim wszyscy od kiedy tylko powstało.
OGROMNIE DZIEKUJE ZA TA STRONE I CIEKAWE WYPOWIDZI . POZDRAWIAM WSZYSTKICH NA TEJ STRONIE-. szwedka.
Świnoujście to młode miasto. Kilka set lat temu nie mogło być Świnoujścia fizycznie, bo była tu woda. Był Lubiń, był Karsibórz. Ciekawe. Były też małe miejscowości po niemieckiej stronie. Znone są od tysiąca lat. Nasze miasto, to miasto młodości!!
W sprawie nazwy Świna. O nazewnictwie w naszym rejonie wkrótce napisze coś więcej. Świna ma słowiański rodowód i wiele wspólnego z nazwą pożytecznego stworzonka - świni. A o tym jak się dostała do nazwy miasta, wnet napiszę. Pozdrawiam. J.Pluciński
Serdeczne dzięki i gratulacje za tę i inne świetne publikacje Panie Doktorze, ale skąd nazwa Świna?
Do gościa ze środka nocy. Tak wczesnego zainteresowania nie spodziewałem się. Dziękuję. A co do ilustracji nr 3: jest to wyobrażenie wioski Swine (Westswine) , która znajdowała się gdzieś w rejonie dzisiejszego wejścia do Portu Wojennego. Pozdrawiam. J.Pluciński
Dziękujemy bardzo za to, tego nie można ocenić co Pan publikuje.Pomimo tego że mam wszystkie Pana publikacje czytam to z przyjemnością.
3. zdjęcie przedstawia obecny Pl. Wolności ? :D