Depresja – niebawem choroba numer jeden
Według danych Światowej Organizacji Zdrowia do 2030 roku depresja będzie najczęściej występującą chorobą na świecie. W przypadku osób starszych jej pierwsze objawy mogą być związane z gorszym nastrojem lub występowaniem drażliwości i nerwowości. Senior może mieć także problemy z regularnym snem, zwłaszcza zasypianiem, czy apetytem. – Niepokojące objawy należy konsultować z lekarzem pierwszego kontaktu lub psychologiem. Możliwe, że będzie potrzebna wizyta u psychiatry i wdrożenie specjalistycznego leczenia. Niezmiernie ważne, w zakresie profilaktyki depresji u osób starszych, jest dbanie o bliskie relacje rodzinne oraz zachęcanie do kontaktów ze znajomymi. Najgorsze w skutkach może okazać się brak wsparcia społecznego oraz związane z wiekiem pozbawienie funkcji społecznych przekładające się na poczucie bycia niepotrzebnym. To czynniki sprzyjające rozwojowi tej choroby– mówi Maciej Ostrykiewicz, psycholog ze Środowiskowego Domu Samopomocy dla Osób z Chorobą Alzheimera w Krakowie. Prowadzenie aktywnego trybu życia, odpowiednia dieta, regularny ruch, uczęszczanie na zajęcia dla seniorów, udział w wolontariacie, a także dbanie o dobry sen – to drobne, ale ważne aspekty życia dojrzałej osoby, które mogą zapobiec rozwojowi depresji i innych chorób, które często jej towarzyszą.

Cukrzyca – ukryta w etykietach
To jedna z najczęściej występujących chorób u osób starszych. Podstawą profilaktyki cukrzycy typu 2 jest odpowiednia dieta i regularna kontrola poziomu glukozy we krwi, którą można obserwować dzięki podstawowym badaniom przepisanym przez lekarza internistę. Kolejnym ważnym krokiem jest zachęcanie do aktywności fizycznej: codzienny spacer z bliskimi, jazda na rowerze czy nawet stacjonarne ćwiczenia w domu, dostosowane do wieku i możliwości seniora. Czerwona lampka powinna zapalić się opiekunom, którzy zauważyli u swoich podopiecznych nadwagę. W takiej sytuacji warto zadbać o redukcję masy ciała. Lekarze zalecają, aby dbać o spożywanie produktów bogatych w błonnik, o odpowiednim indeksie glikemicznym (otręby, kiełki zbóż), który ogranicza wchłanianie glukozy. Tymczasem wiele niepotrzebnego cukru spożywamy sięgając po produkty przetworzone, w których służy on np. jako konserwant lub dodatek poprawiający smak. Dużo zdrowsze, a często nawet tańsze, jest przygotowanie własnych przetworów, takich jak keczupy czy przeciery warzywne, bądź korzystanie ze świeżo wyciskanych owoców i warzyw, zamiast sięgać po gotowe soki lub – co gorsza – dosładzane napoje. Warto czytać etykiety i analizować skład kupowanych w sklepach produktów, by wybierać te najzdrowsze – bez dodatku cukru, utwardzanych olejów, sztucznych aromatów i barwników. Jeśli odczytywanie etykiet wydaje się zbyt skomplikowane, po prostu sięgajmy po produkty z jak najkrótszą listą składników.
Miażdżyca, nadciśnienie, choroba wieńcowa i wiele innych
To choroby układu krążenia, tzw. sercowo-naczyniowe. Mimo bardzo dobrej diagnostyki oraz powszechnej wiedzy, choruje na nie wielu Polaków. O ile leczenie, w przypadku poszczególnych chorób układu krwionośnego, różni się od siebie, o tyle profilaktyka jest podobna. Co robić, aby nie dopuścić do zachorowania? Przede wszystkim osoby starsze powinny zrezygnować z palenia tytoniu oraz nadużywania alkoholu, które znacznie podwyższają ryzyko wystąpienia miażdżycy. Dieta powinna być bogata w mikroelementy (bardzo ważny jest potas zawarty np. w warzywach liściastych, pomidorach, cytrusach) i nie powinna zawierać zbyt dużo soli. Warto przygotowywać posiłki, które zawierają więcej owoców, warzyw i ryb, a unikać czerwonego mięsa, zbędnych tłuszczy i prostych węglowodanów. Trzeba dbać o odpowiedni poziom witaminy C (czarna porzeczka, żurawina, zielona pietruszka czy papryka) i D, a tej brakuje nam szczególnie w okresie jesienno-zimowym, gdy nie mamy kontaktu ze słońcem, stąd konieczność zadbania o suplementację. W przypadku profilaktyki chorób układu krążenia ważny jest także ruch, najlepiej na świeżym powietrzu – aktywność fizyczna poprawia nastrój, dotlenia, reguluje ciśnienie tętnicze, a także pobudza metabolizm. Do dobrych praktyk profilaktycznych dodajmy jeszcze regularne badania stężenia cholesterolu oraz unikanie sytuacji stresujących, które mogą spowodować nagły skok ciśnienia.

Demencja to nie proces starzenia
Demencja uznawana była kiedyś za naturalny proces starzenia się, związany z osłabieniem funkcji poznawczych. Dziś wiemy o tym zagadnieniu znacznie więcej – demencja, zwana również otępieniem, jest przewlekłą, postępującą chorobą mózgu. Pierwsze objawy demencji, które powinny skłonić do wizyty u lekarza, to problemy z pamięcią, zaburzenia orientacji przestrzennej, ubogie słownictwo czy nagłe zmiany nastroju, które mogą powodować nadmierną nerwowość czy lęk.
Niestety do tej pory nie ma leku, który pomógłby wyleczyć demencję. Oprócz bardzo istotnej aktywności fizycznej, która dotlenia mózg i powoduje poprawę nastroju, konieczna jest aktywność umysłowa, a tu do wyboru mamy szereg możliwości: czytanie książek, rozwiązywanie krzyżówek, pomaganie wnukom w lekcjach czy wspólne zabawy, np. gry planszowe. – Aby zapobiegać rozwojowi demencji, warto także jak najdłużej pozostawać aktywnym zawodowo, a będąc na emeryturze, korzystać z możliwości spędzania czasu z innymi, np. w formie wolontariatu – mówi Iwona Przybyło, doświadczona pielęgniarka, Kierownik w Zespole Wsparcia Pielęgniarskiego Opiekunów ATERIMA MED, firmy zatrudniającej opiekunów osób starszych w Niemczech. – Istnieją choroby, które wyraźnie zwiększają ryzyko wystąpienia chorób otępiennych, to m.in. nadciśnienie, cukrzyca, otyłość i depresja. Dlatego rzucając palenie, dbając o to, co jemy, eliminując alkohol i odnajdując radość w kontaktach z innymi osobami, w rzeczywistości zapobiegamy nie tylko demencji, ale i wielu innym schorzeniom. Zrównoważona dieta, aktywność ruchowa i kontakty społeczne to trzy istotne elementy zdrowego trybu życia, o które powinniśmy dbać w każdym wieku, absolutnie nie zapominając o nich, kiedy metryka zaczyna wskazywać coraz więcej lat – dodaje specjalistka.

Zwyrodnieniom stawów też można zapobiec
Zwyrodnienia stawów to choroby układu ruchu, atakujące najczęściej kolana, biodra, kręgosłup, stawy palców rąk i stóp. Narażeni na nie są nie tylko seniorzy, ale również osoby sprawujące nam nimi opiekę. Jeśli mowa o profilaktyce, to w tym przypadku niestety istnieją czynniki, na które nie mamy wpływu – należą do nich obciążenia genetyczne i płeć (częściej chorują kobiety). O pozostałe można jednak zadbać. Przede wszystkim należy kontrolować wagę – im większa masa ciała, tym większe obciążenie dla układu kostnego. Po drugie, warto zachęcać seniora do ćwiczeń, które pomogą zachować ruchomość w stawach i wzmocnią otaczające je mięśnie. Idealne jest pływanie i wszelkie ćwiczenia w wodzie oraz jazda na rowerze. O unikaniu urazów związanych z czynnikami zawodowymi powinniśmy myśleć także w młodszym wieku, np. wykonując pracę siedzącą, pamiętajmy o częstych zmianach pozycji i aktywnym wypoczynku. Jeśli wykonujemy pracę związaną z częstym klękaniem, kucaniem, długotrwałym staniem czy narażeniem na wibracje, warto rozważyć zmianę na inną. Wszelkie zauważone wady postawy należy konsultować ze specjalistami – ortopedą, fizjoterapeutą. Dobrze dobrane ćwiczenia i zmiana nawyków mogą zapobiec rozwojowi niektórych dolegliwości lub nawet całkowicie je wyeliminować.

Światowy Dzień Chorego przypada 11 lutego. To święto ustanowione przez Jana Pawła II, aby zapewniać coraz lepszą opiekę osobom chorym na całym świecie. Lekarze od lat propagują myśl, że najlepszym środkiem zapobiegawczym przeciwko wszystkim chorobom jest profilaktyka. Pamiętajmy o systematycznych badaniach, zdrowej diecie i zachowaniu aktywności fizycznej, zarówno u osób starszych, jak i ich opiekunów. Czasem potrzeba niewiele, aby cieszyć się zdrowiem przez długie lata.

Joanna Kotowska