Ustawą o zmianie ustawy - Kodeks Karny.(k.k.) Rada Ministrów przyjęła następujące brzmienie art. 226 par. 1 k.k. „ Kto znieważa funkcjonariusza publicznego lub osobę do pomocy mu przybrana podczas i w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.”

Warunkiem karalności przestępstwa zniewagi funkcjonariusza będzie spełnienie jednocześnie dwóch przesłanek określonych w tym przepisie –tj. sprawca popełnia czyn zabroniony podczas i w związku z pełnieniem czynności służbowych.

Zmiana ta stanowi dostosowanie systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego opublikowanego dnia 19 października 2006 r. ( Dz.U. z 2006 r., Nr.190, poz. 1409).

Rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego

Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 11 października 2006 r. uznał art. 226 § 1 k.k. w zakresie, w jakim penalizuje znieważenie funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej dokonane niepublicznie lub dokonane publicznie, lecz nie podczas pełnienia czynności służbowych za niezgodny z art. 54 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.

TK wydając wyrok zakresowy spowodował usuniecie normy prawnej w zaskarżonym przepisie, który jednak w swojej treści pozostał w kodeksie. Stanowiło to podstawę do rekonstrukcji normy.

TK w oparciu o praktykę sądów powszechnych i poglądy nauki prawa ustalił, że odpowiedzialność karna w oparciu o art. 226 § 1 k.k. obejmuje znieważenie funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej tylko w trzech wypadkach:

- podczas i w związku z pełnieniem czynności służbowych,

-podczas pełnienia czynności służbowych, oraz

- w związku z pełnieniem czynności służbowych.

Zakres art. 226 § 1 k.k.

Analizowany przepis art. 226 § 1 k.k. stanowi przykład regulacji gwarantującej funkcjonariuszowi szczególną ochronę prawną. Cechą charakterystyczną przestępstw przeciwko funkcjonariuszom publicznym jest zaostrzenie sankcji w stosunku do podobnych czynów karalnych, o zbliżonych znamionach, kierowanych w stosunku do innych osób.

Odpowiednikiem art. 226 § 1 k.k. jest art. 216 k.k. „Kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.” Porównanie obu przepisów prowadzi do wniosku, że ustawodawca surowiej traktuje „zniewagę funkcjonariusza”.

Zniewaga w zwykłej postaci zachodzi jedynie wtedy jeżeli został dokonana w obecności pokrzywdzonego (zniewaga bezpośrednia) , lub podczas jego nieobecności, ale publicznie (zniewaga publiczna ), lub tez w każdym zamiarze, jednak tak aby dotarła do danej osoby (zniewaga zaoczna).

W przypadku zniewagi funkcjonariusza żaden z tych elementów nie pojawia się jako konieczne znamię przestępstwa. Zaostrzeniu ulega także sankcja karna w stosunku do sprawcy- do roku pozbawienia wolności. Przestępstwo z art. 226 § 1 k.k. ścigane jest z oskarżenia publicznego, w przypadku „zwykłej” zniewagi ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego.

Uzasadnienie wyroku TK

W uzasadnieniu wyroku TK uznał, że wadliwość regulacji art. 226 § 1 k.k. wynika z rozłącznego potraktowania przez ustawodawcę przesłanek zniewagi zawartych w sformułowaniach- w związku, oraz podczas wykonywania obowiązków służbowych, które prowadzi do nadmiernej ingerencji organów władzy publicznej w sferę wolności i wypowiedzi publicznej.

Nowelizacja art. 226 § 1 k.k. za punkt wyjścia przyjmuje konieczność ograniczenia zakresu penalizacji przestępstw zniewagi funkcjonariusza publicznego.

Zdaniem TK wyeliminuje to unormowanie, które wbrew dyspozycjom z art. 54 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP nadmiernie ograniczają swobodę wypowiedzi w sferze publicznej i prywatnej.

Nowe brzmienie art. 226 § 1 k.k. wyłączy możliwość inicjowanie odpowiedzialności karnej z oskarżenia publicznego w wypadkach zniewagi funkcjonariusza publicznego, która nie miała miejsca podczas wykonywania przez niego obowiązków służbowych, ani tez nie pozostawała z nim w związku.

Zmiana polega na tym, że sprawca karany byłby tylko w przypadku gdy dopuścił się zniewagi podczas pełnienia przez funkcjonariusza publicznego ( lub osobę przybraną mu do pomocy) obowiązków służbowych i zarazem znieważenie to miało związek z ich pełnieniem.

Konieczne jest kumulatywne spełnienie tych dwóch przesłanek prawnych z art. 226 § 1 k.k.

Krok jakim jest nowelizacja kodeksu karnego w omawianym zakresie może przyczynić się do wyeliminowania nadużyć wynikających z przewagi prawnej funkcjonariusza nad zwykłym obywatelem.

Anna Sergiej

źródło: prawnik.pl