Rosnąca liczba skarg kasacyjnych w sprawach podatkowych dowodzi, że podatki to nadal kłopotliwy temat zarówno dla podatników, jak i organów podatkowych. Prawie połowa skarg kasacyjnych dotyczyła VAT i akcyzy (48 proc.). Jednym z najbardziej oczekiwanych i istotnych rozstrzygnięć Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) było orzeczenie dotyczące opodatkowania VAT sprzedaży gruntu z majątku prywatnego oraz uchwała w sprawie użytkowania wieczystego. W obu przypadkach sprawy rozstrzygały poszerzone składy sędziowskie. Jak podkreśla Marek Zirk-Sadowski, prezes Izby Finansowej NSA, uchwały, w których NSA odwołuje się do konstytucji i prawa UE, są bardzo dobrym narzędziem do rozwiązania problemów podatkowych.

Natłok spraw
W 2007 roku nastąpił wzrost wpływu skarg kasacyjnych. Do NSA wpłynęło aż 3896 skarg kasacyjnych. To bardzo dużo, zwłaszcza że z ubiegłego roku zostało do rozpoznania ok. 700 spraw więcej niż w roku poprzednim. Średnio na sędziego w Izbie Finansowej przypadają 202 sprawy. Rozstrzygnięto natomiast 3026 skarg kasacyjnych.
- Jak widać, borykamy się z problemami dotyczącymi wpływu spraw do NSA - mówi sędzia Marek Zirk-Sadowski.
- Z drugiej strony oznacza to, że obywatele mają duże zaufanie do sądu kasacyjnego - dodaje prezes. Tak jak można się było spodziewać, w 2007 roku najwięcej uwagi NSA poświęcił podatkowi od towarów i usług.

Prezes zauważa, że niezależnie od bieżącego rozstrzygania spraw Izba Finansowa jest bardzo skupiona na problemie interpretacji przepisów podatkowych, a świadczy o tym liczba podjętych uchwał przez składy siedmiu sędziów.
- Udało nam się rozwiązać m.in. kilka bardzo istotnych problemów związanych z VAT i procedurą podatkową - mówi prezes Zirk-Sadowski.

Jako najbardziej znaną z nich wymienia dotyczącą kwestii opodatkowania VAT sprzedaży nieruchomości z majątku prywatnego. Jego zdaniem palące problemy zostały w ubiegłym roku opanowane i dodatkowo udało się zainicjować coś, co można nazwać orzecznictwem w zakresie teorii prawa podatkowego.

Sprawy dotyczące VAT
Wyroki i uchwały wydawane przez poszerzone składy NSA mają duże znaczenie nie tylko dla samych sędziów. Bardzo dużą wagę przywiązują do nich praktycy. I okazuje się, że również w ich, jak zastrzegają subiektywnych, rankingach orzeczeń pierwsze miejsce zajmują orzeczenia dotyczące VAT.
- W gąszczu orzeczeń wydawanych przez sądy administracyjne w 2007 roku na szczególną uwagę zasługuje wyrok NSA z 29 października 2007 r. (FSP 3/07), wskazujący właściwy kierunek interpretacji przepisów ustawy o VAT dotyczących definicji działalności gospodarczej - uważa Jakub Grzegorzek, ekspert podatkowy z Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy. Problem dotyczył sytuacji, w której osoba fizyczna dokonała podziału odziedziczonej nieruchomości na mniejsze działki budowlane, a następnie sukcesywnie je zbywała.

Również Marcin Górniak, ekspert podatkowy KPMG Tax M. Michna Sp. k., zwraca uwagę, że wśród trzech najistotniejszych orzeczeń NSA wydanych w 2007 roku dwa dotyczą VAT. Ekspert podaje za przykład uchwałę NSA z 8 stycznia 2007 r. (I FPS 1/06) dotyczącą opodatkowania VAT użytkowania wieczystego oraz wyrok NSA z 6 lutego 2007 r. (I FSK 94/06) w sprawie VAT od premii pieniężnych. W ocenie Marcina Górniaka na uwagę zasługuje także wyrok NSA z 4 kwietnia 2007 r. (II FSK 491/06). NSA orzekł w nim, że w sytuacji gdy podatnik rezygnuje z dochodzenia odsetek z tytułu opóźnienia w zapłacie, to oznacza to otrzymanie przez wierzyciela opodatkowanego nieodpłatnego świadczenia.

Filip Smakowski, radca prawny z kancelarii Stolarek & Grabalski, oprócz wspomnianych już wyroków w sprawie sprzedaży działek z majątku prywatnego i wyroku w sprawie premii pieniężnych dodaje kolejny przykład. Jego zdaniem oprócz tych dwóch orzeczeń dotyczących VAT jednym z najciekawszych orzeczeń NSA w 2007 roku był wyrok z 14 września 2007 r. (II FSK 700/07).
- Sprawa dotyczyła terminów wydawania interpretacji podatkowych - wyjaśnia Filip Smakowski.

Niestety, w tym przypadku pomimo dotychczasowych wyroków sądów wojewódzkich stanowiących, że przez wydanie interpretacji należy rozumieć jej sporządzenie, podpisanie i doręczenie podatnikowi, NSA uznał, że wydanie interpretacji oznacza tylko jej sporządzenie i podpisanie.

Typy na bieżący rok
Ekspertów poprosiliśmy także o wskazanie kwestii, które jeszcze nie zostały przesądzone przez NSA, a które mogą okazać się hitami orzeczniczymi 2008 roku.
- Interesującą kwestią jest granica przedawnienia limitująca możliwość zakwestionowania lat podatkowych, z których podatnik rozlicza stratę podatkową na podstawie art. 7 ust. 5 ustawy o CIT - mówi Marcin Górniak.

Ekspert zauważa, że niekorzystne dla podatników stanowisko przyznające organom podatkowym uprawnienie do kwestionowania straty za lata przedawnione potwierdziły już sądy I instancji.

Zdaniem Filipa Smakowskiego bardzo dużo wątpliwości wiąże się z przekształceniem handlowej spółki kapitałowej w spółkę osobową.
- W sprawie zostało już wydanych kilka sprzecznych ze sobą interpretacji podatkowych i wyroków sądu administracyjnego I instancji - tłumaczy Filip Smakowski.

Sądząc po liczbie telefonów do redakcji GP, jednym z najbardziej oczekiwanych orzeczeń 2008 roku będzie rozstrzygnięcie sprawy opodatkowania spadków. Chodzi o moment nabycia spadku, który pozwala na całkowite zwolnienie z podatku.

Całe zamieszanie wywołane zostało ostatnią dużą nowelizacją ustawy o podatku od spadków i darowizn. Ustawodawca nieprecyzyjnie skonstruował przepis mówiący o zwolnieniu z podatku spadków nabytych w okresie sprzed wejścia w życie nowelizacji. Niefortunny przepis zdążył już wywołać spore rozbieżności w orzecznictwie sądów I instancji. Pierwsze skargi kasacyjne na wyroki w tych sprawach już wpłynęły do NSA.
3 skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki uwzględniła Izba Finansowa NSA, orzekając o odszkodowaniu