Nałóg czy rozrywka

Dla wielu telewizja jest jedyną dostępną rozrywką i nigdy nie pozbyliby się z domu odbiornika. Jest to także najłatwiej dostępny środek znieczulający. Człowiek może przyjść po ciężkim dniu, włączyć pudło - niech gada. Sam siądzie i będzie zajadał się jakimś "zdrowym" jedzeniem typu chipsy. Telewizor udziela ludziom gotowych odpowiedzi na wiele pytań, nie zmuszając ich do myślenia. Jest też próbą usprawiedliwienia na przykład lenistwa. Dlaczego nie zrobiłem tego czy tamtego? - Bo musiałem obejrzeć kolejny odcinek Zagubionych, przecież nie mogę przegapić serialu, który oglądam już tyle lat. To jest w ogóle nie do pomyślenia. Kolejne usprawiedliwienie jest takie: "nie oglądałem przecież żadnych głupstw, tylko bardzo pouczający i rzetelny serial przyrodniczy produkcji BBC. Co? Nie wolno?! Oczywiście że wolno. Przecież BBC po to produkuje te seriale, żeby je oglądać.

- Żyłem tak przez lata - mówi Andrzej, pracownik poczty. - Praca-dom, praca-dom, a w domu telewizor i ulubione - co tam ulubione - ukochane programy. Teleturnieje, Big Brother, Jaka to melodia?, do tego ulubione gwiazdy - pan Chajzer, Kuba Wojewódzki i inni. Uwielbiałem to. Dziś, kiedy wywaliłem telewizor do śmieci, na samo wspomnienie o tym, jak wtedy żyłem, ściska mnie w dołku i bardzo się wstydzę. Byłem kolesiem z okienka, z tłustymi włosami, wiecznie narzekającym na to, że za mało płacą, że robota ciężka, że muszę tak ciągnąć do emerytury. Coś strasznego. Nie wiem, co we mnie wstąpiło, ale w pewnym momencie miałem tego dość. Nie miałem żony ani znajomych, miałem za to telewizor, w którym oglądałem serial Przyjaciele. To świetny serial - ktoś powie - a jaki śmieszny. No i co z tego? Czy ktoś z oglądających tę produkcję ma podobnych przyjaciół? Wątpię. Przed odbiornikami siedzą tacy sami smętni koleżkowie i podniecają się tym, co by to było, gdyby oni mieli takich znajomych.

Andrzej po pozbyciu się telewizora zmienił w swoim życiu wszystko. Przede wszystkim przestał być pracownikiem poczty. Został handlowcem w branży wydawniczej. Zapisał się na kurs rysunku i za zajęcia kyudo - to japońska sztuka walki łukiem. Piękny i stary sport. - Z tym rysunkiem to nie przesadzaj - mówi Andrzej. - Na razie to początek, byłem na trzech spotkaniach. Jeszcze nie wiem, co z tego wyjdzie. Mam dużo pracy.

Kiedy myślimy o ludziach uzależnionych od telewizora, widzimy najczęściej staruszki, które nie mogą już chodzić i przełączają tylko kanał z Plebanią na kanał z M jak miłość. Tymczasem od telewizji uzależnionych jest wielu młodych ludzi, którzy włączają odbiornik już o świcie po to, żeby zerknąć do telegazety, posłuchać muzyki lub obejrzeć powtórkę ulubionego filmu. Nikt nie zastanawia się, jakie spustoszenia czyni telewizja w mózgu, jak wpływa na zdolność koncentracji, na pamięć i relacje z bliskimi.

- Ludzie uzależnieni od telewizora mają w głowie papkę - mówi Adam. - Ja oglądałem telewizję nałogowo przez całą szkołę średnią. Włączałem telewizor rano, jeszcze przed szkołą, potem szedłem na zajęcia, a tam gadaliśmy z kolegami tylko o tym, co było w telewizji. Następnie wracałem do domu i siedziałem przy obiedzie, gapiąc się w odbiornik. Nie było od tego ucieczki, prawie wszyscy wokół tak robili, więc dlaczego także ja nie miałbym tak żyć? Opamiętałem się w końcu, ale dopiero na studiach

Telewizja i dzieci

Dzieci po jednorazowym obejrzeniu bloku reklamowego potrafią recytować z pamięci zawarte tam slogany. Wystarczy tylko jeden raz. A teraz pomyślcie, co się dzieje w głowie takiego pięciolatka, który ogląda codziennie wszystkie reklamy, jakie nadaje kanał dziecięcy? To horror, takie dziecko ma zaburzoną świadomość, nie potrafi odróżnić prawdy od kłamstwa. Domaga się nowych reklamowanych produktów, wierząc święcie w ich zbawienne właściwości.

- Moje dziecko nie ogląda telewizji - opowiada Ania. - Raz obejrzał blok reklamowy u babci, potem, kiedy sięgnęłam w sklepie po cilit do czyszczenia łazienek, wyrecytował mi z pamięci, jakie to cudowne właściwości ma ten środek i do czego powinnam go używać.

Telewizja w skrajnych przypadkach przedawkowania może powodować u dzieci nawet padaczkę, a na pewno wywoła kłopoty z koncentracją i całkowicie oduczy dziecko rozumienia tekstu pisanego. Maluch karmiony papką telewizyjną nie będzie mógł czytać ani rozumieć książek i gazet, będzie miał kłopoty z zapamiętywaniem i rozumieniem tego, co przekazuje mu szkoła.

Dzieci uzależniają się od telewizji błyskawicznie. Wystarczy pozwolić im obejrzeć program raz lub dwa i będą potem błagać i krzyczeć, żeby im pozwolono raz jeszcze. Jest to oczywiście sytuacja czysto teoretyczna, bo w większości polskich domów dzieci oglądają telewizję bez przerwy. Nie mogą się od niej oderwać. Jedyną konkurencją może być dla niej komputer.

Nie dać się zwariować

Mieszkanie w rozsypującym się drewnianym domku, w środku bałagan i - co tu dużo mówić - chlew. Na ścianie plazmowy telewizor, głośniki i odtwarzacz DVD. Pełna kultura. Firanki całe w plamach, a na oknach zacieki - ale to nieważne. Istotne jest, że podstawowy aspekt dobrobytu i wysokiej pozycji społecznej stoi na właściwym miejscu. To telewizor z anteną satelitarną i kolekcja filmów DVD, którą można oglądać, kiedy się chce. Można tez zapraszać kolegów i oglądać filmy wspólnie.

- Kiedy przyjechałam pierwszy raz do Polski - opowiada Sylwia, Francuzka polskiego pochodzenia. - Uderzyło mnie to, jak bardzo Polacy nie potrafią korzystać z życia i jak łatwo dają sobą manipulować. We Francji nikt nie traci czasu na głupstwa takie jak telewizja, przynajmniej nikt z moich znajomych. A już chwalenie się telewizorem jako przedmiotem zbytku - to nie jest szczyt, to jest żenujące. Spędzanie czasu przed telewizorem to jakaś patologia. Można robić tysiące rzeczy, można stać się kimś, a nie oglądać idiotyczne teleturnieje.

Najczęściej poruszane tematy rozmów w biurach i firmach dotyczą telewizji i emitowanych przez nią programów. Są one bardziej popularne niż seks i bieżące sprawy dotyczące pracy. Telewizja jest najważniejsza, a losy pokazywanych tam ludzi wzbudzają większe emocje niż los realnie istniejących bliskich.

Co można zrobić z telewizorem

- Ja swój wyrzuciłem na śmietnik - mówi Andrzej. - Stał tam dwa dni i ktoś go zabrał, jakiś uszczęśliwiony maniak. Na pewno był zadowolony, że mu się taka okazja trafiła. Głupek.

- Ja oddałem bratu - mówi Adam. - Nie powinienem był tego robić, bo szczeniak będzie tak samo marnował czas, jak ja marnowałem. Lepiej by było, gdybym zrobił z niego akwarium albo coś podobnego.

- Ze swojego telewizora zrobiłam stojak na kwiatki - mówi Janka. - Wyjęliśmy tylko kineskop i przykryłam go ładnym materiałem, na wierzchu stoją doniczki. Wreszcie się na coś przydał.

Rafał Majchrzak