Kiedy sąd jest uprawniony do wydania wyroku zaocznego?

Zgodnie kodeksem postępowania cywilnego jeżeli pozwany nie stawił się (prawidłowo zawiadomiony) na posiedzenie wyznaczone na rozprawę albo mimo stawienia się nie bierze udziału w rozprawie, sąd wyda wyrok zaoczny. W takim wypadku przyjmuje się za prawdziwe twierdzenie powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa. Twierdzenia pozwu budzą uzasadnione wątpliwości, jeżeli zasadne wydaje się np., że nie odpowiadają one w pełni rzeczywistości lub nie zawierają jej pełnego obrazu. Mogą one także wskazywać na bezzasadność dochodzonego roszczenia, np. wskutek upływu terminu prekluzyjnego czy braku legitymacji procesowej powoda. Jeśli zachodzą watpliwości co do okoliczności faktycznych to należy przeprowadzić postępowanie dowodowe. Celem przeprowadzenia postępowania dowodowego mogą być wyznaczane następne posiedzenia sądu. Jeżeli w dalszym ciągu pozwany nie stawia się na rozprawę lub mimo stawienia się nie bierze w niej udziału, sąd - po przeprowadzeniu postępowania dowodowego - wyda wyrok zaoczny.

UWAGA! Wyrok zaoczny nie może być wydany, jeżeli stawi się chociaż jeden ze współuczestników jednolitych (koniecznych), stanowiących stronę pozwaną, lub jeżeli nawet stawi się interwenient uboczny.

W wypadku nieobecności na pierwszej rozprawie także powoda, który nie zgłosił wniosku o rozpoznanie sprawy w jego nieobecności, sąd zawiesza postępowanie. Wyrok zaoczny przeważnie jest wyrokiem uwzględniającym powództwo, może jednak być także wyrokiem je oddalającym. Wskazać należy, że sąd z urzędu nadaje wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności.

Kiedy wydanie wyroku zaocznego jest niedopuszczalne?

Wyrok wydany w nieobecności pozwanego nie będzie zaoczny, jeżeli:

pozwany żądał przeprowadzenia rozprawy w swej nieobecności albo składał już w sprawie wyjaśnienia (nawet niezasadne) ustnie lub na piśmie.
Wyłączone przy wydawaniu wyroków zaocznych w sprawach:

małżeńskich oraz w sprawach między rodzicami i dziećmi.
Oznacza to, że zawsze w tego rodzaju sprawach sąd musi przeprowadzić postępowanie dowodowe, niezależnie od istnienia lub braku uzasadnionych wątpliwości co do zgodności z prawdziwym stanem sprawy okoliczności faktycznych przytoczonych przez powoda.

Do kiedy może być wydany wyrok zaoczny?

W razie nienadejścia dowodu doręczenia na dzień rozprawy sąd może w ciągu następnych dwóch tygodni wydać na posiedzeniu niejawnym wyrok zaoczny, jeżeli w tym czasie otrzyma dowód doręczenia. Wyrok taki wiąże sąd od chwili podpisania sentencji. Właściwym sądem dla wydania takiego wyroku jest sąd, przed którym odbywała się rozprawa zaoczna.

Kiedy wyrok zaoczny się uzasadnia i doręcza?

Wyrok zaoczny sąd uzasadnia, gdy powództwo zostało oddalone w całości lub w części, a powód zażądał uzasadnienia w ciągu tygodnia od doręczenia mu wyroku, albo gdy powód, który żądania takiego nie zgłosił, wniósł apelację w przepisanym terminie.

Wyroki zaoczne doręcza się z urzędu obu stronom z pouczeniem o przysługujących im środkach zaskarżenia.

Jaki wpływ na wydany wyrok zaoczny ma brak zdolności procesowej i sądowej?

Jeżeli po wydaniu wyroku zaocznego okaże się, że pozwany w chwili wniesienia pozwu nie miał zdolności sądowej, zdolności procesowej albo organu powołanego do jego reprezentowania, a braki te nie zostały usunięte w wyznaczonym terminie zgodnie z przepisami kodeksu, sąd z urzędu uchyla wyrok zaoczny i wydaje odpowiednie postanowienie.

W jaki sposób można zakwestionować wyrok zaoczny?

Powodowi na wydany oddalający wyrok zaoczny służy apelacja. Pozwany, przeciwko któremu zapadł wyrok zaoczny, może złożyć sprzeciw w ciągu tygodnia od doręczenia mu wyroku. Dopóki nie doręczono wyroku zaocznego nie biegnie termin do wniesienia sprzeciwu i terminu się nie przywraca, bo on po prostu nie biegnie.

W piśmie zawierającym sprzeciw pozwany powinien przytoczyć zarzuty przeciwko żądaniu pozwu oraz fakty i dowody na ich uzasadnienie. Sprzeciw złożony po terminie oraz sprzeciw, którego braków strona w wyznaczonym terminie nie uzupełniła, a także sprzeciw nieopłacony, sąd odrzuca na posiedzeniu niejawnym. Odrzucenie następuje postanowieniem, które doręcza się z urzędu.

UWAGA! Jeżeli sprzeciw został złożony prawidłowo, przewodniczący wyznacza termin rozprawy i zarządza doręczenie sprzeciwu powodowi.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd wydaje wyrok, którym wyrok zaoczny w całości lub części utrzymuje w mocy albo uchyla go i orzeka o żądaniu pozwu, bądź też pozew odrzuca lub postępowanie umarza.

W razie cofnięcia sprzeciwu sąd, jeżeli uzna, że cofnięcie jest dopuszczalne, umarza postępowanie wywołane wniesieniem sprzeciwu i orzeka o kosztach jak przy cofnięciu pozwu. Wyrok zaoczny staje się wówczas prawomocny.

UWAGA! Koszty rozprawy zaocznej i sprzeciwu ponosi pozwany, choćby następnie wyrok zaoczny został uchylony, chyba że

niestawiennictwo pozwanego było nie zawinione lub że
nie dołączono do akt nadesłanych do sądu przed rozprawą wyjaśnień pozwanego.
Czy rygor natychmiastowej wykonalności wyroku zaocznego można zawiesić?
Zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego wyrokowi zaocznemu nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności. Na wniosek pozwanego sąd zawiesi rygor natychmiastowej wykonalności nadany wyrokowi zaocznemu, jeżeli wyrok ten:
został wydany z naruszeniem przepisów o dopuszczalności jego wydania albo jeżeli pozwany uprawdopodobni, że jego niestawiennictwo było nie zawinione, a przedstawione w sprzeciwie okoliczności wywołują wątpliwości co do zasadności wyroku zaocznego.
Zawieszając wykonalność wyroku, sąd może zarządzić środki zabezpieczenia w myśl oddziału poprzedzającego. Wniosek o zawieszenie natychmiastowej wykonalności sąd może rozstrzygnąć na posiedzeniu niejawnym.

Podstawa prawna - Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami).