Przychodami osób prawnych są w szczególności otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe. Do przychodów zalicza się również wartość otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie rzeczy lub praw, a także wartość innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń, z wyjątkiem świadczeń związanych z używaniem środków trwałych otrzymanych przez zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, spółki użyteczności publicznej z wyłącznym udziałem jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków od Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków w nieodpłatny zarząd lub używanie.

Regulacje te zawarte są w art. 12 ust. 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.), dalej ustawa o CIT.

Powstanie przychodu

Zgodnie z art. 12 ust. 3a ustawy o CIT, za datę powstania przychodu uważa się dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień:

- wystawienia faktury albo

- uregulowania należności.

Istotne regulacje zawarte są w art. 12 ust. 3c ustawy o CIT. Jak wynika z tych przepisów, jeżeli strony ustalą, że usługa jest rozliczana w okresach rozliczeniowych, to za datę powstania przychodu uznaje się ostatni dzień okresu rozliczeniowego określonego w umowie lub na wystawionej fakturze, nie rzadziej niż raz w roku.

Warto również pamiętać o unormowaniach zawartych w art. 12 ust. 3d ustawy o CIT. Według tych regulacji, wspomniany przepis ust. 3c stosuje się odpowiednio do dostawy energii elektrycznej, cieplnej oraz gazu przewodowego. Zgodnie natomiast z art. 12 ust. 3e ustawy o CIT, w przypadku otrzymania przychodu, do którego nie stosuje się ust. 3a, 3c i 3d, za datę powstania przychodu uznaje się dzień otrzymania zapłaty.

Wpłaty na poczet dostawy

Stosownie do postanowień zawartych w art. 12 ust. 4 pkt 1 ustawy o CIT, do przychodów nie zalicza się pobranych wpłat lub zarachowanych należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych, a także otrzymanych lub zwróconych pożyczek (kredytów), z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek (kredytów).

Stosownie do postanowień art. 12 ust. 1 i ust. 3a, przychód w podatku dochodowym powstaje w dniu wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż w dniu wystawienia faktury lub uregulowania należności.

W ustawie o CIT wyraźnie wyodrębniono zdarzenia będące źródłem powstania obowiązku podatkowego. Przychód w podatku dochodowym powstaje w dniu wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż w dniu wystawienia faktury albo uregulowania należności.

Umowa zbycia prawa wieczystego użytkowania gruntu oraz związanego z nim prawa własności budynków i urządzeń posadowionych na użytkowanym gruncie jest umową zbycia prawa majątkowego. Ponadto do przeniesienia prawa dochodzi na mocy zgodnych oświadczeń stron umowy złożonych w odpowiedniej formie. Nie jest zatem właściwe przyjęcie jako momentu powstania obowiązku podatkowego dnia wydania rzeczy. Przepis w tej kwestii dotyczy wydania towarów handlowych w obrocie gospodarczym, a nie prawa wieczystego użytkowania gruntu, które jako prawo majątkowe winno być traktowane odrębnie.

Zaliczki i przedpłaty

Wykładnia gramatyczna art. 12 ust. 4 pkt 1 ustawy o CIT prowadzi do wniosku, że zaliczki nie stanowią przychodu tylko w przypadku, gdy zostały pobrane lub zarachowane na poczet dostawy towarów oraz świadczenia usług. W art. 12 ust. 4 pkt 1 ustawy o CIT nic nie mówi się o zaliczkach i przedpłatach na nabycie praw majątkowych. Prowadzi to do wniosku, że w razie zbycia praw majątkowych otrzymana zaliczka może być przychodem dla celów podatku dochodowego. Tym samym znajdzie zastosowanie przepis ogólny, czyli art. 12 ust. 3a ustawy o CIT.

Zatem przychód powstanie w momencie zbycia prawa majątkowego (co w przypadku zaliczki nie będzie miało oczywiście zastosowania), ale nie później niż w dniu: wystawienia faktury (na zaliczkę) albo uregulowania należności (części należności lub zaliczki). Moment powstania przychodu jest odrębnie wymieniony dla zbycia prawa majątkowego, wskazując tym samym, że mieści się ono w innej kategorii niż usługi i dostawa towarów. Zbycie prawa wieczystego użytkowania gruntu, na którym znajduje się np. budynek, nie jest według przepisów ustawy o CIT ani dostawą towarów, ani świadczeniem usług. Dlatego przychód powstanie z chwilą wystawienia faktury na zaliczkę lub jej uregulowania - wpłaty zaliczki. W takim przypadku ma zastosowanie zasada ogólna wyrażona we wspomnianym art. 12 ust. 3a ustawy o CIT.

CO STANOWI PRZYCHÓD Z DZIAŁALNOŚCI

Za przychody związane z działalnością gospodarczą i z działami specjalnymi produkcji rolnej, osiągnięte w roku podatkowym, uważa się należne przychody, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

NADRZĘDNY CHARAKTER UŻYTKOWANIA GRUNTU

Kodeks cywilny nadał prawu wieczystego użytkowania gruntu nadrzędny charakter w stosunku do prawa własności budynków na tym gruncie, co oznacza, że prawem głównym jest prawo wieczystego użytkowania, a prawem związanym (podrzędnym) jest prawo własności budynków i urządzeń. Użytkowanie wieczyste gruntu nie może być przedmiotem obrotu prawnego odrębnym od prawa własności budynków wzniesionych na tym gruncie, i odwrotnie, to ostatnie prawo nie może być przedmiotem obrotu prawnego odrębnym od prawa użytkowania wieczystego. Zatem zbycie prawa wieczystego użytkowania gruntu oraz związanego z nim prawa własności budynków i urządzeń posadowionych na użytkowanym gruncie stanowi zbycie prawa majątkowego - niebędące w świetle ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych ani dostawą towarów, ani świadczeniem usług.

Wyjaśnienia naczelnika Kujawsko-Pomorskiego Urzędu Skarbowego z 24 kwietnia 2007 r., nr ZD-2/423-29-7/07


KRZYSZTOF TOMASZEWSKI