Nalot na Świnoujście, 12 marca 1945 r. spowodował gwałtowne zatrzymanie produkcji w stoczni Burmaster’a, stoczni budującej tzw. „betonowce”, jak i pobliskiej montowni torped . Zatrudnionych tam robotników przymusowych wszelkich nacji, ewakuowano do innych prac m.in. do porządkowania Świnoujścia po nalocie, budowy umocnień itp. Część zatrudnionych tam rosyjskich jeńców skierowano m.in. do szczególnie niebezpiecznych prac jakimi było rozbrajanie pozostałych po nalocie amerykańskim niewypałów bomb. Osada owe bombardowanie przetrwała bez większych zniszczeń, ale dla wielu mieszkańców był to sygnał ostrzegawczy, że wojna o której jedynie słyszeli z gazet i oficjalnych, zwykle optymistycznych komunikatów, przyszła pod ich opłotki. Wyobrażenia o tym czym ta wojna jest, dawały tysięczne kolumny uciekinierów ze wschodnich rejonów III Rzeszy, opowiadane przez nich okropności a potem setki ofiar nalotu.

Całymi już dniami od strony Wolina dochodziły odgłosy kanonady artyleryjskiej, zaś ciszę nocna przerywały odgłosy przelatujących rosyjskich i alianckich samolotów oraz wystrzały działek obrony przeciwlotniczej. W tej sytuacji, jeszcze przed wkroczeniem Rosjan, osadę opuściło prawie połowa jej mieszkańców, udając się na zachód, do rodzin czy znajomych, byle dalej od bardzo już bliskiej Armii Czerwonej. Opuszczone domy na Warszowie czy w Kliczu zajmowali często uciekinierzy, traktując je jako czasowe miejsce postoju przed dalszą wędrówką. Jest sprawą zrozumiałą że takie użytkowanie pociągnęło za sobą dalszą ich dewastacji.

W pierwszych dniach maja 1945 roku, tuż za wycofującymi się głownie drogą morską jednostkami niemieckimi, drogą od Przytoru na wschodni brzeg Świny wkroczyły jednostki radzieckie, które zajęły wszystkie ważniejsze obiekty po tej stronie miasta. Wkrótce też małe zwiadowcze oddziałki rosyjskie dotarły do Klicza i Ognicy, spenetrowały opustoszałe częściowo zniszczone zakłady. W ślad za nimi pojawiły się oddziały techniczne, zabezpieczające pozostałości oraz drużyny „trofiejne”, przygotowujące demontaż urządzeń i materiałów przeznaczonych do wywozu jako zdobycz wojenna. W stoczni Burmester’a pozostało kilka niedokończonych lub uszkodzonych kutrów KFK, a poza tym w zasadzie tylko puste hale. Przejęty i po kilku miesiącach uruchomiony został znajdujący się tam warsztat budujący pływające tarcze strzelnicze przeznaczone do obsługi ćwiczebnych strzelań artylerii nabrzeżnej i morskiej.

Oficjalne przejęcie tych terenów jesienią 1945 roku przez władze polskie, nic w zasadzie nie zmieniło. Dotychczasowa nazwa Klüss została zastąpiona bardziej swojsko brzmiącą nazwą Klicz. Zgodnie z zawartym w 1946 r. porozumieniem, strona polska zaakceptowała zajmowanie przez jednostki radzieckie po wschodniej stronie miasta, pasa lądu wzdłuż morza szerokości 2 km, rozszerzającego się w głąb miejscowości Chorzelin, do linii kolejowej Świnoujście – Wolin, oraz m.in. części rejonu Klicz ( Klüss), z podstacją elektryczną i miejscem budowy tarcz artyleryjskich dł. 200 i szer. 100 m.
Dzięki zabiegom polskiej administracji na początku maja 1947 roku Rosjanie opuścili tereny osiedla Klicz z wyjątkiem niewielkiego skrawka nad brzegiem Starej Świny, gdzie znajdował się warsztat budowy pływających tarcz artyleryjskich. Uwolnione natomiast zostały tutaj dwie poniemieckie stocznie budowy ścigaczy oraz dużych kutrów, obie pozbawione wszelkiego wyposażenia, ale z halami w niezłym stanie, a przede wszystkim z kilkoma nie wykończonymi kutrami, które rozpoczęli naprawiać w stoczni delegatury MIR na Zielinie. Dnia 3 maja 1948 roku Morskie Urząd Rybacki i Morskie Zakłady Rybne ostatecznie otrzymały z rąk radzieckich osadę Klicz, przewidzianą na bazę rybołówstwa. Po wyjściu Rosjan wysiedleni zostali zamieszkujący tu jeszcze Niemcy ( około 15 rodzin ) i ostatnich miesiącach 1948 roku wprowadzili się pierwsi polscy osadnicy. Nazwę Klicz wprowadzono urzędowo w 1947 roku, zastępując poprzednią niemiecką nazwę . Późniejsze, swojsko brzmiące Kazimierzowo, jak tę wioskę potocznie nazywano, było nazwą nieoficjalną, chociaż powszechnie stosowaną nawet w urzędowej korespondencji. Pochodziła ona bodajże od imienia jej sołtysa, Kazimierza Hećko.

Mieszkańcy osady nie byli w zasadzie rolnikami. W zdecydowanej większości spośród około 20 osiedlonych rodzin, wszyscy użytkowali niewielkie, przydomowe działki ziemi, ogródki i sady. W każdym niemal obejściu znajdował się drobny inwentarz drób, króliki rzadziej jakaś świnka czy ule. Terenów do rolniczego wykorzystania, ze względu na podmokły lub piaszczysty grunt, zadrzewienie i podchodzące już pod osadę budowle przemysłowe, faktycznie tam nie było. Użytkowano pastwiska i łąki, również stosunkowo niewielkie obszarowo, konieczne dla wypasu nielicznego wówczas bydła. O przyszłości osiedla i jego mieszkańców przesądzić miały rządowe decyzje o budowie na północno – zachodniej rubieży kraju, bazy rybołówstwa morskiego. Gdy po fazie planowania nadeszła realizacja zamierzenia, w bezpośredniej bliskości Klicza pojawiły się brygady budowniczych przyszłego kombinatu ściągani z całej niemal Polski.

W związku z tym, że w bezpośredniej bliskości zaczęła się budowa wielkiej bazy rybołówstwa, niemal też od początku, sporo mieszkańców znalazło tam zatrudnienie. Nadto niemal w każdym domu znalazły się kwatery dla budowlańców, najczęściej na zasadzie przymusowego dokwaterowania. Drugim, ważnym miejscem zatrudnienia mieszkańców Klicza była rozwijająca się także po sąsiedzku, w obiektach stoczni kutrowej Burmester’a , państwowa Remontowa Baza Rybacka. Było to zatem typowe osiedle robotnicze . Kto nie znalazł tam zatrudnienia, ten znalazł je w pobliskim Warszowie. Bardzo też szybko, bo już w latach 1948 - 50 część położonych nad Świną terenów użytkowanych przez mieszkańców Klicza zostały przejęte pod budowę bazy rybackiej „ Dalmoru”, jak też wspomnianej stoczni rybackiej.

O dalszych kolejach losu osiedla i zamieszkującej je społecznosci opowiem w kolejnym, chyba już ostatnim z tej serii odcinku. Nieco szerzej przedstawię też w nim dzieje stoczni rybackiej, poprzedniczki MSR.

źródło: www.iswinoujscie.pl