Jest to dość dziwne, jako że ich historia, jest nieporównywalnie starsza niż właściwego Świnoujścia. Opisowo mówiąc, gdy na wschodniej stronie znajdowało się już odnotowane w dokumentach osiedle, to po stronie zachodniej, na większości obszaru dzisiejszego miasta, już to szumiało morze, już to zalegały piaszczyste wydmy, porośnięte karłowatymi sosenkami i nadmorską trawą, po których kicały dzikie króliki i buszowały hordy dzików. Oddajmy więc należne uszanowanie starszej wiekiem, wschodniej dzielnicy Świnoujścia i spróbujmy przedstawić koleje jej zawiłych dziejów. Wszak tam nie tylko Warszów ale też Ognica, Przytór a wreszcie Karsibór. Kawał historii miasta!
Pierwsze wzmianki o osadzie Swine ( Zwine ), znajdującej się na prawym, wschodnim brzegu rzeki, pojawiły się już bardzo dawno, bo we wczesnym średniowieczu. Jak to w większości przypadków w historii bywa, pierwsze informacje maja zwykle kontekst militarny i łączą się ze wzmożoną aktywnością Duńczyków, którzy po zdobyciu w 1168 roku wyspy Rugii, przenieśli cały wysiłek na opanowanie ujścia Odry, a więc także Świny. By zapobiec duńskiej inwazji, u ujścia cieśnin odrzańskich, książęta pomorscy wznieśli osłaniające je grody, o konstrukcji ziemno drewnianej. Także u ujścia Świny, po obu jej stronach zbudowano w latach 1176 – 77, dwa grody strażnicze. Oba, już w 1177 roku zostały zniszczone przez najazd duński. Po stronie wschodniej jednakże, w 1180 roku został on odbudowany. W dwa lata potem, to w nim książę pomorski Bogusław, wystawił dokument donacyjny dla klasztoru w Brode ( Meklemburgia ), co świadczyło o tym, że znajdowała się tam siedziba godna księcia pana. Miejsce to prześladowało jednak jakoweś fatum. Zimą tego samego roku, gród i znajdujący się tam zameczek książęcy, zostały zniszczone przez wielkiej siły sztorm. Ich szybka odbudowa nie na wiele się przydała. W 1184 roku, tym razem duński najazd, zakończył się ponownie kompletnym zniszczeniem obiektów. Jak to opisywał kronikarz, po spaleniu drewnianej palisady i części mieszkalnej, Duńczycy jeszcze gorące po pożarze kamienie z zamkowej podmurówki, stoczyli do morza, niszcząc w ten sposób dokumentnie całą konstrukcję. W rok potem, Pomorze stało się lennem Danii i znaczenie obronne osady nad Świną, zmniejszyło się całkowicie.
Powoli jednak rosło znaczenie gospodarcze, tak Świny jak i położonej u jej ujścia osady. Na to wskazuje m.in. potwierdzone dokumentem z 1230 r. istnienie przeprawy przez Świnę ( traductum Zwina ).

Miała ona duże znaczenie, jako część składowa jednego z najważniejszych henzeatyckich traktów handlowych, ciągnących się z Lubeki do Gdańska. Nie wykluczone, że właśnie tam, w pobliżu przeprawy promowej, znajdował się wspominany już w II połowie XIII wieku port ( portum Zwine ), przy którym mogła znajdować się także książęca komora celna oraz zameczek myśliwski. W okolicznych puszczach polowali oni bowiem nader chętnie, jako że zwierza wszelakiego było tu w obfitości.

O uzyskanie swobodnej żeglugi po Świnie, zabiegały liczne miasta pomorskie, w tym Szczecin, jak również poszczególne klasztory położone w górnym biegu rzeki Odry. Pierwszy książęcy dokument nadający specjalne prawa i przywileje, dotyczące tej materii, wystawiony został w 1281, a następnie potwierdzany był przez kolejnych książąt w latach od 1309 do 1389. Pochodzące z tamtych wieków przekazy historyczne wspominały też coraz częściej o połowach na Świnie, co wskazywało, że małą osadę przy przeprawie, zamieszkiwali też rybacy.

Co ważne, z 1336 roku pochodzi wreszcie pierwsza wzmianka o kościele we wsi Świna, a także informacja o karczmie, znajdującej się tuz przy przeprawie przez rzekę.

Powróćmy na moment do łowiectwa. Wyspa Wolin, ze względu na wspaniałą porastającą ją puszczę, była od wieków ulubionym, a przy tym zastrzeżonym miejscem książęcych łowów. Kilka razy w roku, ściągała tu kawalkada powozów, myśliwych, psów, psiarków, sokolników i oczywiście służby, kucharzy, kuchcików itd. Potrzebni byli też naganiacze zwierzyny i cały szereg innych darmowych posług, które naturalnie spełnili mieszkańcy osady. Przypuszczać można, że dla miejscowych, bardzo przecież nielicznych mieszkańców, nie były to najmilsze dni.

O mieszkańcach osady, dokładniejsze informacje pochodzą dopiero z końcu XVI wieku. W 1560 roku w wiosce nazywanej już wówczas Ostswine znajdowało się 15 gospodarstw domowych, których mieszkańcy trudnili się rybołówstwem oraz przewozem ludzi przez Świnę, nadto 2 karczmarzy, którzy byli dzierżawcami łodzi służących przeprawie. Wieś miała już sołtysa, który to posiadał 8 sztuk bydła, 8 świń i 13 owiec. Swoją trzódkę, pan sołtys wypasał na łąkach i pastwiskach, znajdujących się przy drodze do sąsiedniej wioski Klüss ( na jej miejscu znajduje się obecnie Morska Stocznia Remontowa ).

Mieszkańcy wsi posiadali prawo zbierania w sąsiednich lasach drewna opałowego i za specjalnym zezwoleniem, także drewna budowlanego. Bez żadnych ograniczeń i opłat, mogli też poławiać ryby z brzegu. Rybołówstwo sieciowe z łodzi, pociągało za sobą opłaty finansowe i świadczenia w naturze. W 1614 roku, do wsi przybył, mówiąc naszym językiem, przedsiębiorca nazwiskiem Briesemann, który zbudował tu dom i zajął się skupem, obróbką i handlem jesiotrów. Ryby te były przez niego dostarczane nawet na książęcy dwór w Szczecinie. Ten gatunek ryb występował tu niegdyś obficie, a dziś już mało który rybak, widział ją na tych wodach w naturze.

Kilka wieków względnego spokoju, ustabilizowały życie mieszkańców biednej wioszczyny, leżącej na wschodniej stronie ujścia Świny. Kilkunastorodzinna osada, raz lepiej raz gorzej, w zależności od kaprysów pogody, wiązała koniec z końcem. Podstawą ekonomiczną egzystencji stanowiło rybaczenie, uprawa bardzo kiepskiej roli, hodowla i wreszcie przewozy promowe przez Świnę. To ostatnie zajęcie było wówczas bardzo trudne. Kaprysy pogody, wysoka czy zbyt niska woda, kiepskie, wymagające stałych napraw łodzie, brak umocnionych nabrzeży stanowiły o trudnościach tego zajęcia. Dodatkowym utrudnieniem byli podróżni, szczególnie ci z książęcego dworu czy nawet urzędnicy pomniejszego autoramentu. Często wynagrodzeniem były wyzwiska i kije.
O dalszych dziejach Warszowa opowiem w następnym odcinku.

źródło: www.iswinoujscie.pl