iswinoujscie.pl • Czwartek [06.10.2011, 00:56:23] • Świnoujście
Gdy wszystko było pierwsze…
Budynek rosyjskiej komendantury wojennej, w którym przed 66 laty nastąpiło przekazanie powiatu i miasta Pełnomocnikowi Rządu RP.(fot. Archiwum autora
)
Dokładnie 66 lat temu, 6 października 1945 r., nastąpiło oficjalne przejęcie od okupacyjnych władz radzieckich Świnoujścia i dawnego powiatu Uznam – Wolin, przez Władysława Matulę, pełnomocnika rządu polskiego.
. W znacznym stopniu było to przejecie „na papierze”, jako że, przez szereg lat, faktyczną władzę sprawowali tu Rosjanie, zajmujący znaczne obszary miasta, ingerujący niemal we wszystkie dziedziny jego życia. Mimo tego, w tamtych właśnie dniach, otwarła się polska karta w dziejach miasta; to wtedy zapoczątkowany został napływ polskich osadników, których dzieci i wnukowie obecnie tu zamieszkują. Zamiast referatu prezentujemy wybrane fragmenty oficjalnych informacji z pierwszych miesięcy funkcjonowania polskiej administracji. W większości, zachowana została oryginalna pisownia i stylistyka co pełniej oddaje klimat tamtych czasów.
Pismo Pełnomocnika Rządu RP na obwód Uznam-Wolin, Władysława Matuli do Leonarda Borkowicza z 8.10.1945 r.
„ (…)Niniejszym uprzejmie zawiadamiam, że w dniu 6 X 1945, powtórnie wyjechałem do Świnoujścia i po przeprowadzeniu rozmów z komendantem wojennym oraz przybyłymi delegatami ze sztabu marszałka Żukowa, przekazano mi obwód Uznam – Wołyń, z tym jednak, że poza miastem Świnoujściem, do czasu dopóki nie otrzymają szczegółowej mapy, nie wolno nam zajmować żadnych obiektów.
Przekazanie wspomnianego powiatu nastąpiło w dniu 6 bm. o godzinie 17 po południu.(…)”
Pełnomocnik Rządu RP na Obwód Uznam – Wolin Władysław Matula. (fot. Archiwum autora
)
Ze sprawozdania Pełnomocnika Rządu RP z dnia 17.10.1945 r.
„Po przejęciu władzy administracji ogólnej od władz sowieckich nastąpiło przekazanie przez miejscowego niemieckiego burmistrza resztek szczątkowego samorządu niemieckiego, jaki z tych czy innych względów był przez Rosjan tolerowany. Ze względu na kompletne wywiezienie aktów z niemieckiej landratury i dewastacje wewnętrznego urządzenia biurowego, pierwsze dni urzędowałem w gmachu burmistrza miasta, zabierając się do wyszukania i odpowiedniego urządzenia gmachu Urzędu Pełnomocnika (…) Pod względem terytorialnym władza moja jest zmniejszona przez wyłączenie nabrzeżnego pasa morskiego o długości 5 km i zajęcie go przez rosyjska marynarkę wojenną. (…) Pierwsze polskie posterunki graniczne wystawiła Powiatowa Komenda Milicji Obywatelskiej pod kierownictwem kpt. Szmitkowskiego. Ze względu na brak funkcjonariuszy, ochrona granicy sprowadza się do ogólnej kontroli ruchu ludności i zapobiegania wywozu do Niemiec większego dobytku. (…) Na terenie całego Obwodu przystąpiono do zdejmowania nazw niemieckich i zastępowania ich nomenklaturą polską”.
. Grupa polskich milicjantów ze Świnoujścia.(fot. Archiwum autora
)
Ze sprawozdania Pełnomocnika Rządu RP na obwód Uznam - Wolin, Władysława Matuli z 29.11.1945 r.
„Do Świnoujścia przybyłem wraz z personelem 6 października r.b., przyjmując zaraz od przychylnie do nas ustosunkowanych władz sowieckich administrację tutejszego Obwodu. (…) Pracę utrudniała dość liczna grupa Niemców ( 22.551 )będąca pozostałością i następstwem ich wysiedlenia z położonych na wschód powiatów. Ludność polska aczkolwiek w dużej mniejszości ( ok. 500 osób ), zabiera się dzielnie do pracy nie patrząc na trudności. (…) Na tutejszym terenie zdekonspirowano większą tajna niemiecką organizację, przy czym 2 Niemców zostało zastrzelonych a sieć tej organizacji prowadzi za granice państwa”.
Informacja kierownika Obwodowego Biura Informacji i Propagandy, Stanisława Kuglina 12.12.1945 r.
„(…)Już 9 listopada odbyła się podniosła uroczystość otwarcia pierwszej polskiej szkoły. Mieści się ona przy ulicy Neuestrasse 53 ( dziś Piastowska ) jej niestrudzoną organizatorką i kierowniczką jest pani Marta Śliwińska. Pierwszego dnia przybyło do szkoły tylko 4 dzieci, ale już teraz jest ich spora gromadka”.
Budynki przy obecnym Placu Wolności straszyły wybitymi oknami i witrynami.(fot. Archiwum autora
)
Z raportu Pełnomocnika Rządu RP za grudzień 1945 r.
„ (…) Ilość przestępstw natury kryminalnej w porównaniu z miesiącem listopadem powiększyła się przez dokonywane kradzieże. Sprawcami tych kradzieży są żołnierze Wojskowej Ochrony Pogranicza, Milicji Obywatelskiej, UBP ( Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego) i żołnierze sowieccy. W większej części kradzieże dotyczą krów, świń i baranów. (…) Istniejąca na tut. terenie organizacja niemiecka jest w dalszym ciągu likwidowana przez Milicje Obywatelska i UBP. W miesiącu grudniu nastąpiły dalsze aresztowania, kilkadziesiąt osób przychwycono z bronią w ręku. Wszystkie te osoby znajdują się w tutejszym więzieniu”.
Członek grupy operacyjnej Pełnomocnika Rządu RP pan Nicefor Wojtasik z ochroną milicyjną, na obecnej ulicy Armii Krajowej, październik 1945.(fot. Archiwum autora
)
Sprawozdanie Rejonowego Inspektora Osadnictwa z 1 lutego 1946 r.
„ Bardzo poważnie szwankuje komunikacja ze Świnoujścia z pozostałą częścią kraju. Aby się ze Szczecina do Świnoujścia i odwrotnie dostać, trzeba niejednokrotnie oczekiwać tygodniami na okazję, aż nadarzy się statek , względnie samochód sowiecki. Co prawda Zarząd Miejski w Świnoujściu uruchomił stek „Piast”, którego odejście uzależnione jest od kaprysów atmosferycznych, względnie dostawy węgla”.
Parowiec „Piast”, pierwszy statek na Zalewie Szczecińskim pod polską banderą. (fot. Archiwum autora
)
Sprawozdanie referenta kultury i sztuki Urzędu Pełnomocnika Rządu, Zofii Kuglin, za maj 1946
(…) W mieście Świnoujściu urządza się w dalszym ciągu koncerty muzyki lekkiej w porze obiadowej. Orkiestra jest jeszcze niestety niemiecka, gdyż sił polskich jeszcze nie mamy. (…) W minionym okresie uaktywniono działalność Koła Przyjaciół Domu Kultury w Świnoujściu. Komitet Wykonawczy przystąpił do zorganizowania Polskiej Biblioteki Publicznej. (…) Urządzono koncert z udziałem polskiej śpiewaczki operowej Ob. Haliny Gustowskiej. Dochód z tego koncertu przeznaczono na zakup książek polskich dla organizującej się biblioteki polskiej”.
Dr J. Pluciński
źródło: www.iswinoujscie.pl
11:31 no właśnie trzeba było trochę postudiować to byś się dowiedział dlaczego tak było. Coś ci dzwoni tylko za bardzo nie wiesz który to kościół opuściłeś w swym wywodzie bardzo istotne lata 41-44 przechodząc od 39 do polityki faktów dokonanych. Nie życzę sobie byś nazywał mnie dupkiem a swoje kretyńskie uwagi zostaw potomnym.Wiedza zaprezentowana przez ciebie została na poziomie szkoły najmniej średniej a to trochę za mało bym mógł z toba polemizować a tym bardziej na tematy tych ziem o których nie masz pojęcia, wiec jak będziesz żygał to na ekran
Do Czytelnika Volkswagen. Dzięki za słowa życzliwej acz surowej krytyki w stosunku do Muzeum. Tyle że z instytucją tą od z górą 7-miu lat, od kiedy przebywam na emeryturze, łączą mnie tylko miłe wspomnienia i sympatyczne stosunki. Wszystkim Czytelnikom dziękuje za zainteresowanie i merytoryczną dyskusję. Sprawa materiału zdjęciowego - nie ma technicznej możliwości włączenia do artykułu większej liczby niż 6 zdjęć. Tak twierdzi Administrator a ja go słucham. Serdeczne pozdrowienia. J.P.
koleżko [IP: 88.156.235.***] czytać nie umiesz? czy jak? czemu mnie do RFN wyganiasz? jak sie A powiedziało to trzeba i B.. Niech się niemiaszki ucza w Naszym miescie jakie są normatywne podstawy osadnictwa, no chyba że wolisz by do Twojej kamienicy na Padarewskiego zapukała pani Steinbach z Prawnikami i pomachała ksiegą wieczystą z 39go (informując jednoczesnie że jak nie spakujesz mandźuru w ciągu 7 dni to cię czeka sprawa w sądzie i dodatkowe koszty). jak nie wiesz o co chodzi to zapytaj mamę. .. Ewentualnie zajżyj do literatury. Nie próbuj nazywać mnie folksdojczem bo za takie, naruszające moje dobra osobiste teksty, twój tatuś spierze ci d...pę gdy mu komornik na pensje wsiądzie po wyroku. .. nie piszesz w kiblu na ścianie tylko na forum publicznym. Troszeczkę kultury byś miał skoro z rozumem słabiutko.
szkoda, ze wsyzstkie te stare budynki kompletnie wyburzono, zamiast odrestaurowac. Miasto stracilo swoj dawny urok
Dupek, który pisze, że komuchy wraz z Sowietami ukradli miasto niech strzeli sobie w durnowaty łeb. Trzeba trochę postudiować historię, o tym kto tak naprawdę zdecydował o tym, że jest tu Polska. Na ogół kraje przegrywające wojny tracą część swoich terytoriów, w końcu wojny są o kapitał i terytoria. Ja tu mieszkam i nie czuję się ani złodziejem, ani komuchem, ani bandytą. Polska nic nie miała do gadania ani tym bardziej Niemcy. Bardzo ciekawy sprawy teraz wychodzą w stosunkach Polsko-Brytyjskich pod koniec wojny i tuż po jej zakończeniu. Anglicy mieli głęboko w d... Polskę, jej rząd emigracyjny i interesy Polski. Podobnie Francja i Stany. Wszystko robiono pod kątem interesów ZSRR. A dlaczego, mimo podpisanych umów o pomocy, Anglicy nie ruszyli z pomocą Polsce? Bo chcieli odsunąć front od siebie naszym kosztem. Dopiero teraz wychodzą różne brudy polityki brytyjskiej. A głosy kretynów a zaborze ziemi niemieckiej wywołują tylko odruchy wymiotne. A czyje to były tereny 100, 200, 500 czy 1000 lat temu?
do volksw...moze deu... moize jeszcze przetłumaczyc tabliczki z polska nazwa wołogoszczy strzałowa roztocza mielecina.chlopie wynos sie lepiej do miemcow.
co niektórych menadzerów czy dyrektorów jak i pozostała czesc komunistow tego miasta powinno sie deportowac na Kube. Miasto w tym czasie było niszczone dewasowane, a sowieckie pachołki spokojniena to pozwalały. Teraz dostaja pieniadze od imperialistów i wsiskaja kit ze miasto nam pieknieje. Ale to akurat rozumiem bedzie przedmotem innej opowiesci
to przystanek kolo teatralnej treaz apteka itd
Doktore Doktore. .. w tym roku wreszcie zwiedziłem Twe muzeum. Gdyby nie głosy na tutejszym forum, odnośnie bredni co do powinności powrotu Świnoujścia do RFN zapewne powstrzymał bym się od komentarza. Skoro nawet tutaj, nasi rodacy śmią grzeszyć w ten sposób, zachodzi konieczność ich scisłej edukacji... Tymczasem, popadłem w zdumienie kiedy to zwiedzawszy poddasze muzeum widziałem dokumenty i zdjecia z okresu lat powojennego osadnictwa, pozbawione tłumaczenia na niemiecki. Skoro Muzeum pełni swoistą funkcję (kształtowania prawego pojmowania prawdy historycznej) czy nie sądzi Pan że należałoby potłumaczyc dokumenty (ew. tabliczkę z ich opisem) na niemiecki, tak by nasi sąsiedzi mieli możność powzięcia wiedzy w tych fundamentalnych kwestiach? skoro inne rzeczy, nawet na poddaszu są opatrzone takowym przekładem. Prosze również usunąć błąd w oznaczeniu modelu proa. Proa to Proa a nie jakiś tam katamaran a Pan jako wybitny żeglarz z pewnością o tym wie.
świetny artykuł, przydałoby się wiecej zdjęc
Wiecej zdjec starego Swinoujscia!!
CIESZYMY SIĘ, ŻE MOŻEMY POZNAĆ BLIŻEJ HISTORIĘ NASZEGO MIASTA. PAMIĘTAM JUŻ LATA PIĘĆDZIESIĄTE NA PLACU WOLNOŚCI WALAJĄCE SIĘ PAPIERY I SZELESZCZĄCE LIŚCIE - BYŁO JAK W FILMIE -, , PRAWO I PIĘŚĆ, , A TERAZ MAMY TAK PIĘKNE MIASTO, KTÓRYM MOŻEMY SIĘ SZCZYCIĆ.
Ale się wszystko szybko zmienia...aż łezka się w oku kręci.
tez sie chowałem za tamtymi drzwiami w zime czekajac na busa:) ale to były czasy... a na 4 zdjeciu jaki ładny asfalt, takiego poziomu polska nie osiagnie jeszcze nawet za 20 lat:)
[a tak po za nawiasem to bylam pewna ze to niemcy okupowali swinoujscie skoro tak blisko do ich granicy...] To żart?
a gdzie ten budynek się mieścił, przy jakiej ulicy? Proszę o więcej zdjęć ze" starego Świnoujscia"
" Aby się ze Szczecina do Świnoujścia i odwrotnie dostać, trzeba niejednokrotnie oczekiwać tygodniami na okazję, aż nadarzy się statek " - przestałem narzekać :)
o czym tu gadać, matula skonczony komuch i kolaborant radziecki przejal niepolskie miasto. To jest kradzież i zagarniecie a nie wyzwolenie. Niby Niemcy tacy byli i napadali ale wy Polacy wraz z Rusami okazaliscie sie tacy sami. W niczym nie jestescie lepsi. Swinoujscie powinno wrocic do Niemiec.
pamiętam jak stałam malutka przy drzwiach tego budynku i czekalam chyba na autobus..maxx jakie wspomnienia..
wiecej fotek !! a tak po za nawiasem to bylam pewna ze to niemcy okupowali swinoujscie skoro tak blisko do ich granicy...
dawajcie wiecej fot to ciekawe :)
A czy dziewiątego pażdziernika będziemy pamiętali kto naszemu miastu służył i służy. Taka była droga. Dzieło ludzi którzy zmieniali wizerunek miasta na miarę możliwości czy jest poszanowane.
Szkoda, że tak mąło zdjęć, tego zawsze mi mało. Może jest jakiś portal ze starymi fotografiami Świnoujścia? z okresy tzw. PRLu?