– Człowiek nasiąka tym, co go otacza. Ale granice stawia sobie sam. To rodzaj słabości, bo z samej przynależności kulturowej nie wynika przecież, kim musisz być w muzyce lub życiu – mówi Andrzej Smolik. – Ja granic sobie nie stawiam.

Close your eyes. Be a child
Komentarz pod youtubowym klipem do „Close Your Eyes”: „Jestem dumna, że mamy Smolika. Można powiedzieć, że jest naszym dobrem narodowym”.
– Pięć minut od domu, za „ruskim stadionem”, zaczynał się las pełen saren, traszek i węży, które jako dzieci namiętnie łapaliśmy. 
A dalej, za lasem, było już morze. Statki buczące we mgle. Przywoziły do Świnoujścia wielki świat, Szwedów, chcących się zabawić w klubie Europa. No i były jeszcze wojska radzieckie. Lekka psychodelia: miejsce, z którego wyjechać nie możesz, ale świat ciągnie do niego jak pszczoła do miodu.
Bohaterami byli dla niego cinkciarze. Kolesie, którzy wymknęli się komunistycznym szablonom skazującym ludzi na to, żeby słabo wyglądać i pędzić szare życie. Oni mieli wszystko: najlepsze samochody i najpiękniejsze dziewczyny. Włoskie ubrania i tlenione włosy. 
Wyglądali jak faceci z Duran Duran.
– Nie mieliśmy do nich podejścia, ale byli dowodem, że istnieje inny świat poza tym smutem, jaki nas czeka, kiedy wyjdziemy z ogólniaka.
Marynarze i rybacy zza mórz też przywozili okruchy innego świata.

Kiedyś sąsiad przywiózł winylową płytę Electric Light Orchestra 
i całe podwórko schodziło się zobaczyć, jak rozkłada okładkę, a tam kartonowa wieża. Patrzyli, jak to się kręci, i to był megaodjazd.
– Z jednej strony łączyła nas jakaś niezwykła wyspiarska duchowość, z drugiej – tkwiliśmy w niewiedzy o tym, jak wygląda świat po drugiej stronie wody.
Zobaczył drugą stronę, kiedy Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Odra” (wówczas światowa potęga połowowa, armator 50 statków połowowych) oddelegowało jego ojca do Ameryki Południowej. Kontraktował dla Polski łowiska. Zanim ściągnął rodzinę, minęło kilkanaście miesięcy starań o paszport.
Zamieszkali w Limie. Dzielnica Miraflores. Marmury, portier u bram, wysokie sufity i oddech oceanu, nad którym zachodziło słońce. Nieraz mijał pewnie Maria Vargasa Llosę, ale pisarz wtedy nie śnił nawet 
o Noblu, a Smolik nie odkrył jeszcze namiętności do klawiatury.
– Wtedy interesowały mnie figurki z „Gwiezdnych wojen” i spidermany. Czułem się Indianą Jonesem, bo blisko było do Nazca 
i amazońskiej dżungli. Wcześniej myślałem, że taki świat może istnieć tylko w kinie.

T. Time
Just this time. Make it happen
(Komentarz pod klipem: „Súhlas... Počúvam ju už vyše roka a pol 
a stále ma neomrzela”.)
– Skąd się bierze moja muzyka? Pewnie dzieciństwo determinuje to, kim jestem, ale to, jak gram, to wpływ artystycznej eksplozji, jaka wybuchła w Świnoujściu na początku lat 90.
To było możliwe w mieście, które samo o sobie myślało, że jest najbogatsze w kraju, bo właśnie rozpoczęła się epoka przygranicznego handlu. Które było gotowe, bo przecież co roku wszyscy ważni polscy artyści zjeżdżali tu na Famę. Jarocin tracił tu znaczenie, skoro Świnoujście miało plażowy, kalifornijski sznyt – plaże pełne podchmielonych dandysów. Do tego Amerykanie z zespołu Flap House Vag, którzy osiedli tutaj, bo miasto miało „najlepszą w świecie energię do grania rocka”.
Budziło się marzenie, żeby być takim gościem. Żeby grać. Brać życie pełną gębą. To było marzenie Andrzeja i jego kolegów. Radomir Dobke, Ciacho, Arek Buczyński, Waldek Kasperkowiak. Zakładali zespoły. Andrzej grał w Upside Down oraz J. Pies (tak naprawdę Jebał Pies, ale dorośli nie byli gotowi na takie logo na plakatach).
– Wierzyliśmy w to, co robiliśmy. To było prawdziwe granie. Zero udawania. Wszystko stawialiśmy na jedną kartę: chcieliśmy być gwiazdami rocka. Ale po maturze poszedł na WSM (Wyższa Szkoła Morska). Żeby uciec od wojska.
– Morze dawało też szansę, żeby pojechać w świat. I zarobić kasę 
w dewizach. Dewizy były konieczne, żeby kupować instrumenty 
i płyty. Pomysł z WSM wydawał się niezły. Na studia muzyczne bym nie zdał. Nie znałem teorii, nie zagrałbym a vista z partytury, wtedy nie ćwiczyłem tej umiejętności.
Uczelnia miała srogi regulamin. Łamał go niemal co wieczór. Wymykał się z mundurowego akademika, żeby grać.

Pieniądze na sprzęt zdobywał, kręcąc filmy na weselach. Namówił go Sławek Ryfczyński, wówczas początkujący fotograf, dziś uznana marka w branży.
– On fotografował, ja kręciłem kamerą ojca, wielkim VHS-em. Zarabiałem 15 dolarów. Można było za to kupić dwie płyty. Inaczej w życiu nie byłoby mnie stać na kompakty. Na kilka tygodni przed absolutorium komisja rektorska sprawdziła, że nie stawił się na praktykę.
Nie mógł, bo pojechał z Upside Down do Jarocina.
Rada wydziału podjęła decyzję, żeby usunąć go z listy studentów.
– Mogłem pisać o przeniesienie na zaoczne. Ale ja przecież nie chciałem spędzić życia w porcie. Chciałem być gwiazdą rocka. Wierzę, 
że trzeba stawiać na jedną kartę. Bo jeśli całym sobą nie stanę za tym, w co wierzę, to kto mi uwierzy? Jeśli masz dobre intencje i dość wiary, wszystko się uda. Wyrzucili mnie w piątek. W poniedziałek zadzwonił Gaweł. Znaczy Gawliński. Ten od Wilków. Wtedy w Polsce Wilki były numerem jeden. Marek Chrzanowski, basista Wilków, zapamiętał Smolika po tym, jak go usłyszał jeden jedyny raz w jakimś szczecińskim klubie. Czy to był przypadek?
– Przyjedź – powiedział Gawliński – sprawdzimy, czy się nadajesz.
W następny piątek zagrał z Wilkami pierwszy koncert.
–

Home Made
(Komentarze: „Great song, Europe has some great music, doesn’t it?”.)
Na początku zatrzymał się u Chrzanowskiego. Grał w najbardziej znanym zespole w Polsce, a nie było z tego pieniędzy. W każdym razie nie tyle, żeby wynająć mieszkanie w centrum. Przeniósł się do Marysina. Było tanio, brzydko i daleko od miasta. Komponował od rana do nocy. Zanim Wilki zakończyły działalność, zdążył okrzepnąć. Zakotwiczyć w wielkim mieście.
Robert Gawliński zaprosił go do udziału w solowej płycie. Grał na klawiszach. Ale na drugiej Gawliński zaufał Smolikowi we wszystkim. Andrzej został producentem. To była rewolucja, bo producent czuwa nad całością projektu, wymyśla brzmienie, zaprasza ludzi. Nagrywali na taśmach w studiu Leszka Kamińskiego. Pomysły do tej płyty Andrzej przygotował na samplerze.
– To były czasy dużych zmian. U2 wydało elektroniczne płyty, pojawiał się trip hop, szło nowe, nikt w Polsce nie miał pojęcia, jak to robić, a ja odkryłem, że to jest muzyka, jaką chciałbym robić. Mój sprzęt z prostym sequencerem nie dawał szans. Potrzebny był sampler.
Dziś to wydaje się nieprawdopodobne (kosztuje 500 złotych), ale wtedy kosztował majątek. Kilka tysięcy dolarów. Andrzej namówił ojca. Pieniądze, które zarabiał na muzyce, nie pozwalały nawet o tym pomyśleć.
– To była pożyczka?
– Nie. Skąd. Ojciec zawsze mnie wspierał. Rozumiał, że to inwestycja w rozwój. Miałem w życiu zawsze luksus wsparcia rodziców. Nie noszę w sobie żadnych traum z dzieciństwa. Raczej ufność i wiarę, 
że wszystko się uda. I że zawsze się będzie udawało. Mam świetną rodzinę i świetnych przyjaciół. Tych samych na całe życie.
Kiedy rozpakował pudła, okazało się, że sampler to nie telefon. Jak tego używać? W Polsce tylko dwaj ludzie znali się wtedy na samplowaniu: Czesław Niemen i Grzegorz Ciechowski.
– Do Niemena zupełnie nie miałem podejścia, ale Grzegorz po prostu zaprosił mnie do chaty, usiedliśmy i mnie nauczył. Pokazał mi, o co chodzi. Używał tego sprzętu już na płycie „Obywatel GC”. Dał mi kilka pierwszych plików, bo miał już Atari z pierwszym programem Tune base, pewnie scracowanym, który zresztą też od niego dostałem. Kupiłem Atari. No i nauczyłem się programować.
– I pomyśleć, że tamten sampler potrafił zapamiętać jakieś 12 minut dźwięku…
Kolejny krok do własnej płyty. Musiał tylko uwierzyć, że potrafi pisać muzykę. W Upside Down każdy przynosił swoje kawałki, ale nikt nie nazywał tego komponowaniem. Więc kiedy producent solowej płyty Kasi Nosowskiej Piotr Banach zaproponował Andrzejowi skomponowanie dwóch kawałków – zamarł.
Łał! Przeraziło mnie to. Pierwszy raz miałem zapiąć coś od zera do samego końca. Postanowiłem nie kombinować, nie szukać, tylko zrobić z wokalem to, co we mnie grało, i zobaczyć, co będzie. Ze świadomością, że to już nie jest szkic, który można schować do szuflady. Przyniosłem i mówię Piotrowi: „To jest to. Na tyle mnie dzisiaj stać”.

WIĘCEJ W MAGAZYNIE MALEMEN
www.malemen.pl

Tekst: Grzegorz Kapla