Działania te, podciągnąć można było pod prace porządkowe i uznać za uzasadnione, ponieważ objęto nimi faktycznie zniszczone w wyniku nalotów budynki, głównie w rejonie wybrzeża Władysława IV i ulicy Grunwaldzkiej, dzisiejszego osiedla Rybaki. W innych rejonach, jak wynika to z owego sprawozdaniu, nie zachodziła potrzeba prowadzenia istotniejszych prac porządkowych czy odgruzowania. Odzyskana cegła przewożona była na drugą stronę Świny, na budowę powstającego tam kombinatu rybackiego, przyszłej PPDiUR „Odra”. Ilość uzyskanej wówczas cegły nie została wówczas ustalona.

Sytuacja diametralnie uległa zmianie, gdy to 3 stycznia 1951 roku Prezydium Rządu podjęło uchwałę w sprawie akcji robót rozbiórkowych, której celem było uzyskanie cegły rozbiórkowej na pokrycie potrzeb Państwowego Planu Inwestycyjnego. Przypominam, że według tego planu, akcja rozbiórkowa miała dostarczyć w 1951 roku około 500 milionów sztuk cegły, z czego 75% pochodzić miało z województw graniczących z Niemcami, czyli z tzw. Ziem Odzyskanych. Wykonując zalecenia władz centralnych, Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie zatwierdziło plany odzysku cegły dla poszczególnych powiatów, w tym także dla powiatu wolińskiego. Dla miasta Świnoujścia, ów plan w 1951 roku, ustalony został w wysokości 1 mln sztuk cegieł. Dla jego zrealizowania, powołana została grupa rozbiórkowa w składzie około 25 ludzi. Jej kierownik z upoważnienia Prezydium MRN zawierał umowy z pełnomocnikiem rządu na dostarczenie cegły z rozbiórek. Wykonanie planu, dzięki „ofiarności i świadomości politycznej brygady”, kształtowało się nad wyraz pomyślnie i już jesienią 1951 r. wyniosło ponad 200%. Planując rozbiórki i podpisując stosowne umowy na lata następne, plan naturalnie podniesiono. W1952 wynosił on już 2 mln sztuk a w roku następnym blisko 4 mln. Wraz z tym, rosła liczba zatrudnionych i znaczenie jej działalności.

W styczniu 1954 roku uchwałą Miejskiej Rady Narodowej w Świnoujściu powołany został samodzielny twór, noszący nazwę Oddział Rozbiórkowy, którym kierował Stanisław Jędzicki. On to zawarł z Pełnomocnikiem Akcji Robót Rozbiórkowych w Warszawie umowę na pozyskanie i dostawę w 1954 r. ogromnej jak na Świnoujście liczby 10 000 000 sztuk cegieł. Stosownie do wielkości zadań, skromna liczebnie, dawna grupa rozbiórkowa przekształciła się w całkiem spore przedsiębiorstwo, zatrudniające ponad 80 osób z kierownikiem, księgowością i sekretarzem organizacji partyjnej. Ogromny jak na warunki Świnoujścia plan uzyskania i wytransportowania cegły rozbiórkowej, oznaczał dla miasta i jego zabudowy prawdziwy kataklizm.

Zniszczone w wyniku wojny obiekty zostały rozebrane już wcześniej, naturalną więc koleją rzeczy, uwaga rozbieraczy zwrócona została na budynki opuszczone, mniej lub więcej uszkodzone, a nawet całe. I to one właśnie padały pod ciosami kilofów i młotów, umotywowanych politycznie i materialnie członków brygad rozbiórkowych. Decyzję o przeznaczeniu określonego budynku do rozbiórki, podejmować miała komisja z udziałem architekta miejskiego, przedstawiciela władz miejskich, jak też t.zw. czynnika społecznego, według określonych kryteriów. Była to jednakowoż całkowita fikcja, a do rozbiórki wyznaczano budynki absolutnie dowolnie. Zdarzało się i to nawet często, że rozebrano budynki przeznaczone wcześniej do remontu. Byle tylko wyrwać jak najwięcej cegły, wykonać plan, najlepiej przed terminem ! W wypadku jednego z budynków na ulicy Granicznej, doszło nawet do spotkania ekip remontowej z rozbiórkową. Nie był to zresztą wypadek odosobniony. Trudno się temu zresztą dziwić, jeśli weźmie się pod uwagę fakt, że także na 1955 rok ustalony został również plan na nielichym poziomie 6 mln sztuk cegieł. W efekcie, coraz więcej budynków padało pastwą ekip rozbiórkowych, wspomaganych czynem mieszkańców.

Rozpętana przed 60 – ciu laty w Świnoujściu akcja rozbiórkowa, pozostawała w zgodzie ze zrodzoną wówczas w kręgach wojskowych koncepcją przekształcenia lewej strony miasta w strefę całkowicie zmilitaryzowaną, zajętą tylko przez wojskowe garnizony i urządzenia rosyjskiej i polskiej marynarki wojennej, oraz jednostek obrony wybrzeża. Jednym z aktywniejszych rzeczników tego pomysłu, był m.in. dowódca bazy polskiej Marynarki Wojennej, rdzenny Rosjanin komandor Fiodor Gusiew, dowodzący świnoujską bazą od 1951 roku. Koncepcja zakładała „wyprowadzenia” z zachodniej części miasta, wszystkich, nie związanych z funkcjami militarnymi instytucji, a przed wszystkim cywilnych mieszkańców. „Cywilne” Świnoujście, miało znaleźć się na stronie wschodniej na Warszowie, a nawet w Wolinie. Traktowanie miasta, jako źródło cegły wysyłanej „ na odbudowę Warszawy” czy wielkie budowy socjalizmu, sprzyjało tym planom, gdyż tworzyło puste przedpole dla ewentualnych walkach granicznych, podczas zakładanego uderzenia wroga z zachodu. Na szczęście, koncepcja ta na czas upadła, jako że kolidowała z planem zapewnienia mieszkań dla rosnącej na Warszowie bazy rybackiej, jednej z głównych budów Planu 6-letniego.

Mimo to jednak zdążono poczynić wiele szkód. Jeśli zbilansujemy efekty rozbiórek, jakie prowadzono w pierwszym etapie, praktycznie do końca 1956 roku, ukazuje się przerażająca wręcz liczba 20 milionów sztuk cegły wyrwanych z miasta. Nie zachował się właściwie żaden rejestr rozebranych wówczas budynków. Ale było ich dużo. Z obiektów niemieszkalnych, wymienić można kościół na Warszowie, kościół na Matejki, dawną wielką szkołę ( Tirpitzschule), w pobliżu budynku sądu. Budynki mieszkalne jakie padły pod kilofami ekip rozbiórkowych to głównie domy na obrzeżach ówczesnej „polskiej strefy” a więc przy ulicy Narutowicza, Granicznej ale też Grunwaldzkiej, Konstytucji 3 Maja, Wybrzeżu Władysława IV. Zasięg rozbiórek i metody ich prowadzenia, nawet w ówczesnych warunkach politycznego „zamordyzmu”, budził społeczny niepokój i protesty. Były one przedmiotem kilku interpelacji radnych miejskich i powiatowych.
M.in. członek Prezydium Miejskiej Rady Leon Szczuraszek już w 1951 roku alarmował na sesji, że ekipa remontowa wyrywa okna i drzwi w uszkodzonych lub opuszczonych domach, poczym zostają one zakwalifikowane do rozbiórki przez ekipy ZBM.

Wśród mieszkańców krążył wówczas nawet wierszyk, który przypomniał jeden z czytelników tej stronki : „Nad Świnoujściem burza szaleje, walą się domy wśród huku trzasku, to pan Jędzcki wraz z Kołodziejem, niosą zagładę naszemu miastu”. Wierszyk ten swego czasu opublikowany był na łamach miejscowej jednodniówki. Niezadowolenie z działalności rozbiórkowej dano wyraz podczas wiecu, jaki miał miejsce 21 października 1956 roku w budynku Liceum. Wśród wielu gorzkich wypowiedzi, skierowanych pod adresem ówczesnych władz, wyrażony też został protest przeciw dalszemu rozbiórkowemu dewastowaniu miasta. Wkrótce też, na listopadowej sesji Miejskiej Rady Narodowej nie pozostawiono suchej nitki na działalności ówczesnego burmistrza Stawskiego, za politykę rozbierania miasta. Jeden z radnych, Zdzisław Guzik, późniejszy inspektor szkolny tak mowił: „Sprawa rozbiórki na terenie miasta Świnoujścia wywoływała jedynie rozgoryczenie całego społeczeństwa. Rozbierało się budynki, w których można było zamieszkać, ale Prezydium uważało, że właśnie z takich budynków będzie więcej materiałów jak cegła, drewno, stal. ( … ) Stawiam pytanie czy rozbierane były tylko domy zagrzybione ? Tylko w zeszłym roku rozebrano więcej niż 70 domów nadających się do użytku przy małym remoncie”.

Październik 1956 roku, w pewnym tylko stopniu zamknął obłędną politykę rozbierania miasta celem uzyskania cegieł. Chociaż nie całkiem. Ale o tym już w następnym odcinku.

źródło: www.iswinoujscie.pl