POGODA

Reklama


Wydarzenia

Dr Józef Pluciński • Poniedziałek [11.04.2011, 06:02:55] • Świnoujście

Obrzeża handlu, czyli Pewex i Baltona

Obrzeża handlu, czyli Pewex i Baltona

Bon dolarowy Banku PeKaO(fot. internet )

Pisząc o życiu gospodarczym Świnoujścia w powojennych dziesięcioleciach, a w szczególności o jego instytucjach handlowych, nie można pominąć placówek, jak je wówczas cudacznie określano - eksportu wewnętrznego. Chodzi o sklepy prowadzone przez bank PeKaO ( późniejszy Pewex ) oraz sklepy Przedsiębiorstwa Handlu Zagranicznego Baltona.

W mieście, które przez dziesięciolecia było ściśle powiązane z rybołówstwem, żeglugą morską i turystyką zagraniczną, posiadanie zagranicznych środków płatniczych i korzystanie z nich, było niemal codziennością. Tu jednak przypomnieć należy, szczególnie młodszym czytelnikom, że nie było to wówczas tak proste i oczywiste.

Od zakończenia wojny aż do 1956 r. nabywanie i sprzedaż dewiz, precjozów i złota, było zabronione. Za łamanie zakazu groziły bardzo wysokie kary, nawet więzienie. W latach następnych rygory wprawdzie zelżały, ale był to proceder w dalszym ciągu uznawany za nielegalny i ścigany prawem. Nie zlikwidowało to jednak „czarnego rynku”, na którym dolar wart był średnio pięć razy więcej niż wynikało to z oficjalnie ogłaszanych kursów. Cena ta była dla większości Polaków zawrotna. Pensja, nawet nieźle zarabiających osób wystarczała na kupno zaledwie 20-30 dolarów. W owych latach państwo zorganizowało system drenażu zasobów dewizowych swych obywateli, poprzez tzw. eksport wewnętrzny. Od 1952 r. poprzez Bank Pekao SA, osobom, które z jakichś powodów otrzymywać miały przekazy pieniężne z krajów tzw. II obszaru płatniczego (USA i Europa Zachodnia), zamiast należnych im pieniędzy, dolarów, franków czy funtów, wydawano specjalne bony emitowane przez bank Polska Kasa Opieki. Były one środkiem płatniczym honorowanym w specjalnych sklepach, w których znajdowały się towary niedostępne w powszechnym handlu. W okresie późniejszym, przekształcono je w sklepy Przedsiębiorstwa Eksportu Wewnętrznego PEWEX. Racja istnienia sklepów Pewex, podobnie jak Pekao, wynikała z niewymienialności złotego oraz braku wolnego rynku a celem przedsiębiorstwa był skup przez państwo walut wymienialnych od obywateli. Waluty wysyłane w ramach „eksportu wewnętrznego” zamieniano tu na lekarstwa, ubrania – m.in. słynne ortalionowe płaszcze i koszule non iron, żywność, używki, opał, a więc na towary niedostępne lub trudno dostępne w normalnych sklepach. Bank zaopatrywał też prywatne zakłady rzemieślnicze w narzędzia, maszyny i surowce, tak zagraniczne jak i krajowe.

Obrzeża handlu, czyli Pewex i Baltona

Bon płatniczy PHZ Baltona.(fot. wikipedia.pl )

Drugą sieć sklepów przeznaczoną dla marynarzy i rybaków organizowało Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego Baltona. Emitowało ono nieco inną wersję bonów dolarowych honorowanych w baltonowskiej sieci sklepów. Asortyment towarów był w zasadzie podobny. W obu tych sieciach można było za walutę bądź za bony, kupić najbardziej poszukiwane, importowane towary. W sieci PEWEX sprzedawane też były np. samochody, w normalnej sprzedaży dostępne jedynie na przydział lub po długim okresie oczekiwania. Był to również sposób sprzedawania za waluty wymienialne towarów produkcji krajowej. W okresie, kiedy większość towarów spożywczych można było kupić jedynie na kartki, posiadacze walut wymienialnych lub bonów dolarowych mogli reglamentowane towary, kupić w sklepach PEWEX lub Baltony. Przy tym oferowane towary krajowe zazwyczaj były wyższej jakości, niż te przeznaczane do otwartej sprzedaży. Dotyczyło to wielu artykułów, od alkoholu, szynki w puszkach, proszków do prania, aż po sprzęt RTV i samochody. Nawet mieszkania sprzedawane były za dolary lub bony, klientom Pewexu. Mieszkania takie o podwyższonym nieco standardzie, znajdowały się z reguły w atrakcyjnych miejscowościach. Pewną liczbę takich lokali oferowała chyba także miejscowa Spółdzielnia Mieszkaniowa „Słowianin”. Dolar i bon dolarowy były jak widać, drugą walutą PRL, tyle że osiągalną dla ograniczonej liczby jej obywateli. I tak pozostawało w zasadzie do końca funkcjonowania socjalistycznych stosunków gospodarczych.

Obrzeża handlu, czyli Pewex i Baltona

Wnętrze sklepu Pewex. Poza zagranicznymi alkoholami widoczne są też artykuły produkcji krajowe: torcik Wedla i szynka Krakusa. (fot. wikipedia.pl )

W naszym mieście pierwsze placówki eksportu wewnętrznego powstały stosunkowo wcześnie, bo w latach 60-ych. Na początku był to skromny sklepik Banku Pekao w lokalu przy obecnej ulicy Marszałka Piłsudskiego, w pobliżu baru Neptun, tam gdzie obecnie znajduje się sklep rybny. Już chyba w latach 70-ych, sklep ten został przeniesiony do obszernego lokalu przy ulicy Konstytucji 3 Maja, w miejsce, gdzie obecnie znajduje się sklep meblowy. W tym samym chyba czasie, uruchomiona została także jeszcze jedna placówka Pewex przy ulicy Armii Krajowej, orientacyjnie, w miejscu w którym obecnie znajduje się niby parking z dziwacznym namiotem handlowym. Wielu osobom, które w tamtych latach z pewnym onieśmieleniem z dolarowymi drobiazgami lub uciułanymi koronami zaglądało do sklepu Pewex, by np. bez ograniczeń kartkowych jakiś jarzębiak czy starkę kupić, bo święta za pasem, utrwalił się swoisty klimat tego miejsca. Pachniało tam dobrą kawą i kosmetykami a stojące za kontuarem damy z politowaniem niemal spoglądały na takiego drobnego ciułacza, prezentując przy okazji wylakierowane paznokietki i obficie wytapetowane buźki. A gdy jeszcze trafiał się przyjezdny ze śródlądzia, pytający naiwnie czy za złotówki może znajdujące się tam cudeńka kupić, traktowały to jako osobistą wręcz zniewagę.

Obrzeża handlu, czyli Pewex i Baltona

Zabawki „resoraki” przedmiot pragnień dzieci z tamtych lat, osiągalne tylko za dewizy. (fot. Archiwum autora )

Jeszcze dynamicznej rozwijała się w Świnoujściu sieć sklepów „Baltony”. Początkowo była to skromna budka na Warszowie, usytuowana w okolicy obecnej bazy rybackiej „Certa”. Tłoczno tam było szczególnie w dniach po powrocie rybaków z kilkumiesięcznych rejsów. W towarzystwie członków rodziny zakupywane tam były dobre alkohole, kosmetyki a dla dzieciaków gumy do żucia „donaldy”, samochodziki „resoraki”, słodycze i inne nieosiągalne dla przeciętnego Kowalskiego dobra. Na uznamskiej stronie znajdował się również sklepik „Baltony” przy ulicy Bohaterów Września, jakoś tak vis a vis obecnego „Pasażu Żeglarska”. Ciasno tam było, bo podobnie jak na Warszowie, frekwencja wysoka. To zachęciło ówczesne władze firmy i już w latach 80-ych, nie przewidując zmian gospodarczo politycznych, podjęto się sporych inwestycji. Na Warszowie powstał cały kompleks baltonowski, na który złożyły się pomieszczenia magazynowe, biura, garaże a także sklep, a raczej salon usytuowany w przeszklonym budynku. Toż to była Europa ! Po stronie uznamskiej podjęta także została inwestycja Baltony, a mianowicie budowa nowego, dużego sklepu przy ulicy Toruńskiej.

Obrzeża handlu, czyli Pewex i Baltona

W tym budynku znajdował się jeden z salonów sprzedaży Baltony. (fot. Adam Strukowicz )

Po jego otwarciu, ten mały w środku miasta, naturalnie został zlikwidowany. W kilka miesięcy potem okazało się, że w obu wypadkach inwestycja była nietrafiona. Stwierdzenie to odnosi się również do inwestycji zrealizowanej przez Pewex, t.j. budowy nowego sklepu na ulicy Konstytucji 3 Maja. Reformy gospodarcze przełomu lat 1989/90 sprawiły, że sens istnienia tych placówek został całkowicie podważony. Dokonane wówczas reformy gospodarcze sprawiły, że na rynku polskim, bez pośrednictwa obu tych firm, pokazały się towary zagraniczne i krajowe, które wcześniej były w wyłącznej dyspozycji i dystrybucji Pewex lub Baltony. Już wkrótce, pierwszy lepszy sklepik, oferował bogatszy wybór alkoholi, kosmetyków i wszelakich dóbr, niż niegdyś owe przybytki luksusu. Tak już pozostało i mało kto nawet pamięta, gdzie się one niegdyś znajdowały. Ponieważ osobiście nie należałem do częstych ich bywalców, nie jest wykluczone, że pominąłem w opisie któryś sklep. Jeśli tak, wdzięczny będę za uzupełnienie.

Obrzeża handlu, czyli Pewex i Baltona

Tu zaś znajdował się okazały sklep Pewex. (fot. Adam Strukowicz )

Sklepy Pewex i Baltony obrastały swoistą subkulturą tzw. cinkciarzy (od ang. change money) oferujących nielegalną wówczas sprzedaż lub kupno walut wymienialnych i bonów dewizowych po kursie czarnorynkowym, czyli ekonomicznie uzasadnionym. Zajęcie to dla wielu, najczęściej młodych ludzi, było nie tylko źródłem utrzymania ale też sposobem na życie. Temat ten jako zjawisko społeczne, wart jest naświetlenia, ale nie kryję, wymaga dość starannego przygotowania.

źródło: www.iswinoujscie.pl


komentarzy: 54, skomentuj, drukuj, udostępnij

Twoim Zdaniem

Dodaj Komentarz

Dodając komentarz akceptujesz
Regulamin oraz Politykę prywatności.

Zauważyłeś błąd lub komentarz niezgodny z regulaminem?
 
Oglądasz 1-25 z 54

• Poniedziałek [11.04.2011, 08:02:56] • [IP: 31.63.206.**]

Przynajmniej kupowało się oryginalny towar, a nie chińską podróbkę.

Gość • Poniedziałek [11.04.2011, 08:21:08] • [IP: 217.97.193.**]

zapachu pewexu i baltony nigdy nie zapomnę ! No i ten sprzęt rtv :)

Gość • Poniedziałek [11.04.2011, 08:36:40] • [IP: 217.97.193.***]

oj tak, zapach pozostanie w pamięci na zawsze...:) a co do sklepów Baltony to zanim wybudowano ten przeszklony salon, sklep znajdował się w sąsiednim budynku (nie wiem czy przez chwilę nie było też baltony w budynku zaraz za przejazdem kolejowym, ale tego pewien nie jestem..)

Gość • Poniedziałek [11.04.2011, 09:28:05] • [IP: 93.94.185.**]

Jak zwykle świetny artykuł, dziękuję.

Gość • Poniedziałek [11.04.2011, 09:33:31] • [IP: 178.238.251.***]

ladnych parę lat byla za przejazdem.

Gość • Poniedziałek [11.04.2011, 09:40:56] • [IP: 217.97.193.***]

wiecej, wiecej, chcemy wiecej artykułów

• Poniedziałek [11.04.2011, 10:19:09] • [IP: 31.63.206.**]

Super gmach Baltony do dzisiaj znajduje się przy przejściu granicznym przy W.Polskiego tuż obok szaletu.

Gość • Poniedziałek [11.04.2011, 10:22:22] • [IP: 83.18.71.***]

jeśli dobrze pamiętam to był jeszcze w połowie lat 90-tych sklepik Baltony na Warszowie tuz przy torach w budynku Ditrichówki obok fryzjera

Gość • Poniedziałek [11.04.2011, 10:28:42] • [IP: 88.156.235.***]

Na Toruńskiej zaraz po Baltonie powstał tzw Bartek. Mniej więcej około 1988 roku. Pamiętam bo kupiłem wtedy tam swoją kolarzówkę Romet Meteor - mocno wybrakowaną. Poza tym sprzedawali tam kasety wideo oraz inny sprzęt AGD w tym telewizory HCM itp.

Gość • Poniedziałek [11.04.2011, 10:36:38] • [IP: 217.97.193.**]

Jeszcze jedno :) pamiętam jak dostałem od ojca resoraka Matchbox'a z Pewexu to radoche miałem jako dzieciak że szok, mam kilka mimo upływu 20 paru lat :) A teraz co quady, komputery i ciągle mało. Kiedyś metalowy samochodzik uszczęśliwiał i to bardzo

Gość • Poniedziałek [11.04.2011, 10:45:49] • [IP: 92.42.117.***]

lokalizacja sklepu Pekao na ul.Marszałka Piłsudskiego to raczej było w miejscu obecnego notariusza (bliżej Gryfii) a nie sklepu rybnego

Gość • Poniedziałek [11.04.2011, 10:53:30] • [IP: 88.156.233.***]

a ja pamiętam kasety magnetofonowe Basf(chyba tak sie nazywały)kupowane za dewizy:))..i joszulę jeansową z koronkowymi, kolorowymi wstawkami..ale byłam modniacha:)Ale Baltona zawsze będzie mi sięzawsze kojayła z kolorowymi mazakami..wszystkie kolory tęczy w jednej folijce:)szczyt marzeń ucznia szkoły podstawowej:)

Gość • Poniedziałek [11.04.2011, 11:02:18] • [IP: 92.42.117.***]

sklep Banku Pekao na ul.Marszałka Piłsudskieg mieścił sie w miejscu obecnego NOTARIUSZ (bliżej Gryfii) i z tego miejsca przeniesiony no narożnik pl. Wolności a plac Kościelny to było w latach 70 potem nastąpił podział na częśc spożywczą ul A.Krajowej i część no przemysłową ul. Konstytucji

Gość • Poniedziałek [11.04.2011, 11:25:18] • [IP: 178.238.247.**]

Baltona przecie istnieje tylko juz w innej formie

Gość • Poniedziałek [11.04.2011, 11:57:27] • [IP: 83.109.186.**]

sklep baltony byl tez na polu namiotowym

Ѭ • Poniedziałek [11.04.2011, 12:10:42] • [IP: 31.63.206.**]

Szał był na dżinsy Rifle, Lee, Wrangler. .. Do IP: 178.238.247. Baltona istnieje w innej formie w postaci sklepu GO na Warszowie.

Gość • Poniedziałek [11.04.2011, 12:30:39] • [IP: 217.97.193.***]

12:10] • [IP: 31.63.206.**]: shop'n'go należy akurat do euroafrica ale oczywiście sama firma baltona istnieje nadal

Gość • Poniedziałek [11.04.2011, 12:42:16] • [IP: 62.89.110.***]

Moje pierwsze prawdziwe dzinsy...poszła cała wypłata. Z duszą na ramieniu wymieniłem złote na zielone u cinkciarza. Na jego pytanie ile ? rzuciłem kwote, odwinął z pliku promil zawartości...

Gość • Poniedziałek [11.04.2011, 13:06:44] • [IP: 178.238.247.***]

Ten zapach jak się weszło do Pewexu, tam na Armii Krajowej, zapach czekolad i pomarańczy, gum do żucia...to były czasy

Gość • Poniedziałek [11.04.2011, 13:21:22] • [IP: 81.166.21.**]

maly sklepik baltony albo pewexu miescil sie rowniez w hotelu przy ulicy Armii Krajowej. ..

Gość • Poniedziałek [11.04.2011, 13:52:46] • [IP: 92.42.116.***]

jasne że był w hotelowej, co by się cynkciarze nie bujali za daleko...;-))

solinvictus • Poniedziałek [11.04.2011, 14:00:28] • [IP: 79.162.65.**]

Noooo...klękajcie narody świata. Artykuł jak zwykle przedniej jakości. Były to czasy dziwaczne i zawiłe jak sądzi większość młodych ludzi. Ale miały też swoisty czar i urok. Miło jest poczytać i powspominać a treść opracowania bardzo pomaga. Pozdrawiam zwolenników autora oraz samego sprawcę owych wspomnień.

Gość • Poniedziałek [11.04.2011, 14:11:18] • [IP: 205.188.117.**]

Wszyscy do dzis smigaja po Swinoujsciu szanowali obywatele sponsorzy itd kto to talatajstwo w koncu rozliczy

Gość • Poniedziałek [11.04.2011, 15:02:25] • [IP: 79.187.138.**]

A pod Pewexem, Baltoną, terminalem promu ze Szwecji i do wchodzących. ..czencz meny...panowie w kurtkach skórzanych spacerujący. Obok obserwujący smutny pan w ortalionie z wiadomej firmy..Często obok taxi gotowa zawieść klienta do wesołej panienki.To był folklor Świnoujścia tamtych lat.

Gość • Poniedziałek [11.04.2011, 15:10:05] • [IP: 92.42.116.***]

PIS miał zrobić z tym porządek ale widać za durzo tego siedzi na stołkach wysokich nie mylić z fikołkami w barze!

Oglądasz 1-25 z 54
■ Wiesz o czymś o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wyślij mms na numer 602 657 344 ■ Wiesz o czymś o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wyślij mms na numer 602 657 344 ■ Wiesz o czymś o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wyślij mms na numer 602 657 344 ■ Wiesz o czymś o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wyślij mms na numer 602 657 344 ■ Wiesz o czymś o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wyślij mms na numer 602 657 344 ■ Wiesz o czymś o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wyślij mms na numer 602 657 344 ■ Wiesz o czymś o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wyślij mms na numer 602 657 344
■ Posiedzenie Komisji Zdrowia i Spraw Społecznych zostało odwołane. O nowym terminie zostaną Państwo powiadomieni. Z poważaniem Grzegorz Koss Przewodniczący Komisji Zdrowia i Spraw Społecznych ■ Rok temu, 24 marca, tragiczne wydarzenie wstrząsnęło mieszkańcami: śmierć trzynastoletniego ucznia Szkoły Podstawowej nr 6 (przy ulicy Kościuszki) pozostaje zagadką, budząc pytania o bezpieczeństwo i sprawiedliwość. Trzy tygodnie przed tym nieszczęśliwym porankiem, chłopiec doświadczył przemocy ze strony kolegi z klasy na terenie dawnej "Penelopy", zdarzenie to zostało zarejestrowane przez kamery. Bójkę oglądało i nagrywało wielu uczniów. Następstwa tego zdarzenia były na tyle poważne, że matka chłopca zdecydowała się na wyjazd do Szczecina na wykonanie tomografii komputerowej głowy dziecka. Lekarz wydał zaświadczenie zwalniające 13-latka z zajęć wf. Chłopiec nadal się źle czuł. ■ Linie 5 i 5T wracają na stałą trasę "Komunikacja Autobusowa” Sp. z o.o. informuje, że od piątku 22 marca 2024 r.: · linie 5 i 5T wracają na stałą trasę w związku z otwarciem ul. Mostowej dla ruchu pojazdów samochodowych, · tymczasowa linia 5O przestanie kursować, · rozkłady jazdy dostępne będą na stronie: www.ka.swinoujscie.pl Szczegółowych informacji udziela całodobowo dyspozytor Spółki pod numerami telefonów: 91 321 45 40 lub 797 403 504. Zachęcamy pasażerów o dokonywanie zakupu biletów i karnetów: · z wykorzystaniem aplikacji GoPay, mPay; · poprzez kasowniki – biletomaty do płatności bezgotówkowych; · w wyznaczonych punktach sprzedaży biletów ■ Od teraz w nocy za dyżur aptek uważane są te pełnione przez kolejne 2 godziny zegarowe między 19:00 a 23:00. Zarządzeniem Prezydenta Miasta Świnoujście Nr 168/2024 z 11 marca 2024 roku określono, że dyżury w porze nocnej na terenie miasta w 2024 roku w godzinach 21:00 – 23:00, będą pełnione przez Aptekę „Centrum Zdrowia” przy ul. Grunwaldzka 21, zaczynając od 16 marca 2024 roku ■ Kradzież aut w Polsce w 2023 to wzrost prawie 36 proc. do poprzedniego roku ■ Premier Donald Tusk po ujawnieniu przez "Newsweeka" nieprawidłowości w Collegium Humanum zarządził przyjrzenie się dyplomom kandydatów do spółek Skarbu Państwa. Nikt z dyplomem tej uczelni nie ma szans na stanowisko. Wśród polityków i działaczy obecnej większości rządzącej zaczęło się ukrywanie związków z Collegium Humanum ■ W sobotę, 2 marca, około godziny 18:00, na ogrodach działkowych, wjazd na końcu ulicy Krzywej, doszło do brutalnego ataku na kobietę. Zdarzenie miało miejsce kilkadziesiąt metrów za świetlicą ogródków działkowych. Ofiara, która doznała obrażeń głowy oraz klatki piersiowej, została niezwłocznie przewieziona do szpitala w Świnoujściu. Niestety, mimo usilnych starań, kobieta zmarła ■ Dostaliśmy list od Mieszkańca Ognicy na temat remontu ulicy Mostowej. "Witam serdecznie Panie redaktorze. Zwracam się z prośbą o zainteresowanie remontem ulicy Mostowej. W ciągu tej drogi występuje mostek na rzece Ognica. Mostek jest w stanie agonalnym. Odpowiada za odwodnienie znajdujących się w około łąk, pastwisk. Z obserwacji wynika że firma, która wykonuje remont nie zamierza poprawić naprawić zapadnięty mostek i dzięki temu udrożnić przepływ wody. Wprost przeciwnie w wyniku zagęszczania ziemi i tłucznia betonowego przepusty pod mostkiem są coraz bardziej zagłębiane. Jeśli tak ma wyglądać remont to lepiej byłoby nie ruszać tej drogi. Proszę o zainteresowanie. Pozdrawiam. Mieszkaniec Ognicy." ■ Jarosław Siergiej nowym prezesem Zarządu Morskich Portów Szczecin i Świnoujście. Spółka Zarząd Morskich Portów Szczecin-Świnoujście jest odpowiedzialna za zarządzanie dwoma ważnymi portami w województwie zachodniopomorskim. Port w Szczecinie oraz port w Świnoujściu odgrywają kluczową rolę w obsłudze morskiego transportu towarowego ■ W środę w Bibliotece Narodowej w Warszawie ogłoszono wyniki 22. konkursu o Nagrody „Magazynu Literackiego KSIĄŻKI”. Jednym z laureatów został Jarosław Molenda i jego książka „Nienacki. Skandalista od Pana Samochodzika”, którą opublikowało Wydawnictwo Prószyński i S-ka. ■ Projekt pod wodą: Dlaczego Park Zdrojowy w Świnoujściu nie wytrzymał deszczu? Park Zdrojowy w Świnoujściu jest znanym miejscem wypoczynku i rekreacji. Obszar pomiędzy ulicami Sikorskiego a Chrobrego został zalany wodą, co stanowi znaczny problem dla terenu, który jeszcze niedawno przechodził proces rewitalizacji. Ostatni, trzeci etap renowacji miał na celu odnowienie i przywrócenie blasku tej zielonej przestrzeni. Jednak pomimo zapewnień o kompleksowym podejściu do projektu, dzisiaj widoczne są poważne niedociągnięcia. Brak odpowiedniego systemu odwodnienia jest najbardziej widoczny w chwili, gdy deszcz pada; nie muszą to być ulewy, aby teren parku zamienił się w rozlewisko ■ W ostatni weekend (3,4 luty) zespoły ratownictwa medycznego udzielały pomocy 18 razy. Były to wezwania do zaburzeń i problemów kardiologicznych, zasłabnięć, duszności, infekcji, krwawienia z przewodu pokarmowego, udaru, jednego zdarzenia drogowego i złego samopoczucia ■