Napływ polskich osadników od jesieni 1945 r., w pierwszym okresie nie zmienił tej sytuacji. Polska społeczność, nieliczna w stosunku do Niemców i Rosjan, również organizowała aprowizację i zaopatrzenie wspólne dla wszystkich, na zasadzie rozdzielnictwa. Wobec małego napływu osadników nie udało się bowiem uruchomić normalnej sieci handlowej i na dobrą sprawę, normalny obrót towarowo – pieniężny nie istniał. Co ważne, jeszcze w pierwszych miesiącach 1946 r. w obiegu nie było polskiej waluty, a środkiem płatniczym tolerowanym przez Rosjan niemal do końca 1946 r., pozostawała niemiecka marka. Dominował tu zatem obrót bezpieniężny polegający na bezpośredniej wymianie artykułów konsumpcyjnych. Walutą najwyżej cenioną były nie nie dolary amerykańskie, ale spirytus i słonina. Mimo to już wtedy władze polskie zabezpieczyły nadające się do użytku lub do wyremontowania lokale sklepowe i gastronomiczne i zaczęły wydawać koncesje na ich prowadzenie.

Dla polskiego osadnictwa wyjątkowo trudną była pierwsza zima przełomu 1945/46 rok. Najmocniej dawał się odczuć brak mięsa, tłuszczów, cukru, chleba, artykułów nabiałowych. Jak w całej Polsce, obwiązywały tu przydziały żywności na tzw. kartki.

Problem polegał jednak na tym, że realizacja przydziałów sprawiała wyjątkowo duże kłopoty. Z powodu zniszczonego, mostu kolejowego na Dziwnie, wszelkie dostawy były niezwykle utrudnione i w miesiącach zimowych, zdarzały się tygodnie bez dostaw. Zamarznięcie Świny i długotrwałe zalodzenie Zalewu Szczecińskiego, na dłuższy czas odcięło Świnoujście od Szczecina. Przydziały aprowizacyjne, jeśli nawet dojechały, przy nieczynnej przeprawie promowej niejednokrotnie dostarczano na lewy brzeg miasta przenosząc je po niepewnym lodzie przez zmarzniętą Świnę. Tylko sporadycznie zatem docierała żywność, leki, poczta. W mieście zapanował głód i jak to zwykle bywa spekulacja.

Z nastaniem wiosny 1946 roku, do miasta różnymi drogami napływać zaczęli polscy osadnicy, a wraz z tym organizowało się także w miarę normalne życie a więc i handel. Szczególny jego rozwój przypadał na lata 1946 – 47. Wtedy to wielu pełnych inicjatywy i energii ludzi wzięło sprawy w swoje ręce. Zajmowali każde nadające się do przystosowania na cele handlowe pomieszczenie, uzyskiwali bez trudu stosowne zezwolenia i otwierali prywatne interesiki, zaczynając dosłownie od zera. Efekty były nadspodziewane. Wkrótce kilkadziesiąt sklepów spożywczych i warzywnych oferowało swe towary, niemal przy każdym rogu ulicy. Mimo długo jeszcze trwających trudności komunikacyjnych i zaopatrzeniowych, towary były świeże i w pełnym asortymencie. Żywność dostarczały okoliczne gospodarstwa rolne z Przytoru, Ognicy czy Karsiborza, artykuły przemysłowe i inne spożywcze dowożone były regularnie w ładowniach małego stateczku „Piast” i wszelkimi dostępnymi środkami lokomocji, nie wyłączając rosyjskich ciężarówek.

W centrum ówczesnego polskiego życia, na placu Wolności i Słowiańskim powstały sklepy które, jak to wspomina jeden z ówczesnych mieszkańców Świnoujścia „należały do miejscowych notabli”. Oddajmy mu jeszcze głos:
(…) Poczesne miejsce zajmował olbrzymi sklep porcelany niskiego, ale za to potężnej tuszy Rafalskiego. Całe zastawy stołowe, serwisy, wazony, kryształy i Bóg wie co jeszcze. Obok mieściła się kawiarnia dziobatego Szulca, wypiekającego wspaniałe ciasta i torty. (…) Tu również miała pracownię szumnie zwaną Salonem Mody miejscowa elegantka Bronia Porowska. Obok przycupnął zegarmistrz Skiepko. Dalej dostojnością wnętrza przyciągała jedyna w mieście apteka. Tuż obok były sklepy spożywcze. Po jednej stronie mały sklepik poznaniaków Stołowskich po drugiej przestronne „Delikatesy” rzutkiego Pokojskiego. Tuż obok zakład fryzjerski „Lena” pani Kijak Także przy rynku, naprzeciw kościoła był niewielki sklep garmażeryjny Eichelkrauta. Któż nie znał pana Michała ! Straszny gaduła . Trudno było wyjść z od niego ze sklepu nie nasłuchawszy się najnowszych wieści i porad. Dalej był sklep papierniczy”.

Tu nieco oficjalnych danych. Już w 1946 roku zanotowano istnienie w mieście 58 prywatnych placówek handlowych a w końcu 1947 r. już 171. W 1948 roku doszło do tego jeszcze kilkanaście. Handel prywatny osiągnął wówczas swoje apogeum. Nasycenie sklepikami i kioskami było już niewspółmiernie duże do liczebności mieszkańców i właściciele powlekali handlowych powoli zaczęli „zwijać interes” zmieniając zatrudnienie, albo wyjeżdżając stąd. W tym też czasie państwo rozpoczęło na wielką skalę proces likwidacji sektora prywatnego w handlu, uznawanego za relikt systemu kapitalistycznego. Była to ogłoszona przez PPR-owskiegoHilarego Minca t.zw „bitwa o handel”. Z pomocą nacisków administracyjnych, tzw. domiarów podatkowych, zwiększania opłat, nękających kontroli, bardzo szybko osiągnięto oczekiwany efekt. W ciągu 1949 roku na terenie powiatu zlikwidowano ponad 120 prywatnych sklepów i kiosków spożywczych oraz 22 przemysłowe. Zastępowały je nieliczne sklepy należące do Powszechnej Spółdzielni Spożywców.

Do końca 1950 roku powstało raptem 17 sklepów i kiosków spożywczych PSS. Sektor prywatny zlikwidowany został niemal całkowicie tak że w 1951 roku po obu stronach Świny istniały tylko 4 niewielkie prywatne sklepiki spożywcze. Na efekty nie trzeba było długo czekać. O tym w odcinku następnym.

źródło: www.iswinoujscie.pl