Przed kilkoma laty, po wykonaniu niezbędnych prac porządkowych, niwelacyjnych i budowlanych, do cmentarza dołączono teren o powierzchni 8,64 ha. Dało to niemal podwojenie powierzchni nekropolii, która zajmuje obecnie 18,55 ha. Ale już teraz ta nowa część w znacznej części jest zajęta przez nowe nagrobki. Wobec narastającego problemu miejsc, ostatnio podjęta została decyzja o kolejnej rozbudowie cmentarza, która rozpocząć się miała już w bieżącym roku. W jej wyniku „pojemność” cmentarza miała wzrosnąć o 8 tysięcy miejsc i zaspokoić te potrzeby na najbliższe 25 lat. Prace zaś jak wynikało z urzędowych obietnic zakończyć się winny około 2012 r. Według informacji uzyskanej w Spółce „Hades”, a więc u źródła, na dobrych chęciach póki co się zatrzymało, bo brakuje środków.
Abstrahując od urzędowych pomysłów i obietnic, wydaje się, że bez radykalnej zmiany sposobu grzebania zmarłych i częstszego niż obecnie stosowania kremacji, wszelkie poszerzania nie na wiele się przydadzą. Kremacja zdobywa coraz więcej zwolenników. Wpływ na to mają z jednej strony kontakty z Niemcami gdzie obyczaj ten jest już od dziesięcioleci rozpowszechniony, a z drugiej strony fakt uruchomienia w Szczecinie krematorium. Wspomniana, planowana przebudowa cmentarza komunalnego przewidywała m.in. wybudowanie tzw. kolumbarium, czyli miejsca na przechowywanie urn z popiołami zmarłych. Wypada zatem uzbroić się w cierpliwość i z ufnością spoglądać w przyszłość. Mam jednakowoż obawy, że i w tym współzawodnictwie wyprzedzą nas Międzyzdroje.

Dotknęliśmy w ten sposób problemu liczby pochowanych na cmentarzu. Obecnie trudno jest ustalić ile dokładnie zmarłych spoczywa na terenie cmentarza przy ulicy Karsiborskiej. Do 1945 roku prowadzona była ewidencja, ale i ona przestała być wiarygodną, gdy to od początku 1945 r. wraz z napływem wielkiej liczby uciekinierów, gwałtownie rosła liczba pochówków, dochodząc do kilku dziennie. Chowano ich często na zasadzie „ gdzie popadnie” w stanie wyższej konieczności, bez zachowania procedur i wpisywania do ewidencji. A na dodatek przed przejęciem miasta przez polski zarząd miasta, ustępująca tymczasowa administracja niemiecka odchodząc zabrała istniejące księgi ewidencyjne. W latach następnych, praktycznie do 1958 r. nie prowadzono żadnych oficjalnych ksiąg czy innych form ewidencji pochowanych zmarłych. Zatem, by odnaleźć mogiłkę z tamtych lat, można jedynie liczyć na pamięć najstarszych pracowników cmentarza, albo cierpliwie przeszukiwać cmentarne sektory. Dopiero bowiem od 1958 roku prowadzona jest pełna dokumentacja. Obejmuje ona także groby już zlikwidowane. W oparciu o prowadzoną ewidencję i statystyki zgonów szacować można, że w powojennych latach znalazło tu miejsce spoczynku około 13.000 zmarłych. W ostatnim okresie opracowana została i zainstalowana w Internecie wyszukiwarka osób pochowanych na cmentarzu komunalnym. Ułatwia ona zlokalizowanie nagrobków, zawiera też sporo informacji dotyczących m.in. stanu opłat oraz dane osobowe zmarłego.

Świnoujskim cmentarzem komunalnym przy ulicy Karsiborskiej od kilku lat administruje Spółka z o.o. „Hades”. Powstała ona w okresie naszej transformacji ekonomicznej, a konkretnie 1 stycznia 1991 r. z inicjatywy byłych pracowników gospodarki komunalnej, zatrudnionych na cmentarzu. Swoją siedzibę „Hades” znalazł w dawnym budynku zarządu cmentarza przy bramie głównej. Po wojnie, przez kilka lat mieściła się tam rosyjska wojskowa wartownia. Nie jest wykluczone, że obecność rosyjskich żołnierzy w tym miejscu ustrzegła cmentarz przed dewastacją przez miejscowych łobuzów, jak miało to miejsce w przypadku cmentarza przy ulicy Chopina.

Działalność wspomnianej Spółki Hades i jej pracowników przekłada się na to, że w codziennej praktyce widać gospodarską rękę, dbałość o czystość i porządek w obrębie nekropolii i jej otoczenia. Spółka stara się zapewnić, mówiąc językiem handlowym, kompleksową obsługę ceremonii pogrzebowych, począwszy od momentu przejęcia szczątków zmarłego. Podczas pogrzebów, jej pracownicy swym schludnym wygładem, uprzejmością i taktownym postępowaniem, dostosowują się do powagi miejsca i sytuacji. W przeszłości, co wielu starszych czytelników pamięta, różnie z tym bywało.
Mając na uwadze potrzeby społeczne zorganizowane zostało całodobowe pogotowie pogrzebowe. Firma w razie potrzeby zadba o trumnę, kwiaty, szarfy oraz o wszelkie akcesoria związane z ostatnią posługą. Na życzenie rodziny załatwiane się wszystkie formalności i czynności związane z ewentualną kremacją.

Jak niemal wszędzie i tu istnieje problem zaniedbanych, nigdy nie odwiedzanych grobów. I nie są to wyłącznie mogiły bezdomnych czy samotnych. Bardzo wiele rodzin swój kontakt ogranicza do okazjonalnych wizyt głównie na Święto Zmarłych. Ustawiane wówczas tysiące zniczy i kwiatów bardzo często po wyschnięciu i wypaleniu długo oczekują na uprzątnięcie.

Istnieje też problem z opłacaniem należności za użytkowanie cmentarza. Jedynie część osób i to niezbyt liczna, jest zainteresowana tym, by po 20 latach ponownie opłacić za przedłużenie okresu utrzymania grobu. W konsekwencji, z pewnym ociąganiem, zwykle po trzech, czterech latach od upływu terminu, przystępuje się do likwidacji nagrobku i ponownego wykorzystania miejsca.

Na otwarty całą dobę i w zasadzie pozostający bez szczególnego nadzoru cmentarz, przychodzą różne osoby, w tym nie tylko wiedzionych pamięcią o zmarłych. Nie mam na myśli wizyt dziczych rodzin, co też do rzadkości nie należy, bowiem sprzyja temu stan ogrodzenia i nie zamykane furtki. Chodzi bardziej o innych, takich, którzy szukają tu łatwego zarobku. Giną więc świeże kwiaty, atrakcyjniejsze krzewy, metalowe ozdoby, znicze. Czasami zaś dochodziło do bezmyślnej dewastacji w wykonaniu podochoconych piwem i nie tylko, półgłówków.

Są to plagi, które trudno jest zwalczyć szczupłymi siłami pracowników spółki, ale i w tym zakresie, we współpracy z organami porządkowymi, podejmuje się całkiem skuteczne działania.

Dr Józef Pluciński

źródło: www.iswinoujscie.pl