Przed kilkoma tygodniami podczas spotkania w jednym z gimnazjów, z zaskoczeniem stwierdziłem, że sprawy te interesują również i to żywo, nawet bardzo młodych mieszkańców miasta. Warto zatem to sobie przypomnieć.

Otóż pierwsza kolejowa prowadząca od miasteczka Usedom wchodziła do miasta, od zachodu, po torowisku położonym na nasypie znajdującym się u stóp wzgórza Golm, przekraczała Kanał Torfowy przez mostek, którego szczątki możemy jeszcze dziś oglądać z działek. Po przekroczeniu kanału, torowisko biegło w okolicach obecnego osiedla mieszkaniowego na Krzywej i następnie wzdłuż ulicy Grunwaldzkiej do ówczesnego Dworca Głównego, którego zabudowania właściwie jeszcze się zachowały.

Był to charakterystyczny, parterowy budynek wykonany z czerwonej cegły stojący obecnie przy ulicy Grunwaldzkiej 54 A . W budynku, zbudowanym w 1879 r., mieściły się niegdyś kasy kolejowe, poczekalnie, restauracja dworcowa, służbowe pomieszczenia zawiadowcy i pracowników stacji. Znajdowały się tam też zadaszone perony. W latach późniejszych, w początkach XX stulecia, wzniesiono jeszcze dodatkowo budynek mieszczący tzw. noclegownię dla drużyn konduktorskich i prawdopodobnie mieszkania służbowe. W niewielkiej odległości, obecnie przy ul. Grunwaldzkiej wzniesione zostały nadto budynki mieszkalne dla pracowników kolei. Do dzisiaj są one rozpoznawalne ze względu na charakterystyczną, czerwoną, dobrze wypaloną cegłę, z jakiej je zbudowano.

Ze stacji głównej, tory rozgałęziały się w trzech kierunkach. Na północ, torowisko przecinało dzisiejszą ulice Kujawską i na zapleczu osiedla „Leningradów” dochodziło do nie istniejącej stacji Świnoujście Uzdrowisko ( Badbahnhof ), położonej w rejonie ul. 11 Listopada. Dzisiaj w tym miejscu stoją bloki mieszkalne osiedla „Platan”. Stąd, biegło równolegle do ul. Wojska Polskiego, w kierunku Ahlbecku. Dziś na miejscu dawnego torowiska ułożona jest dróżka dla rowerzystów.

Odgałęzienie kolejne zbudowane około 1880 r. wiodło wzdłuż całego niemal Wybrzeża Władysława IV w kierunku portu, do basenu zwanego dzisiaj Północnym. Ponieważ linia przebiegała przez bardzo ruchliwy uliczny odcinek, przejazd pociągu musiał być sygnalizowany dźwiękiem dzwonu, w który uderzał kroczący przodem kolejarz. Później, kolejarz ów stał już na stopniach, wolno jadącej lokomotywy. Zadaniem tego odgałęzienia, było ułatwienie transportu materiałów do i z istniejącej tam stoczni. W okresie po I wojnie światowej, ta linia stała się przesiadkową na pociąg, dla pasażerów z przybijających tu statków. Dla obsługi tych pasażerów zbudowano tam „dworzec letni“ - obszerną wiatę, znajdującą się niegdyś w miejscu, gdzie dziś znajduje się stacja benzynowa „Orlen“.
Gałąź trzecia prowadziła od ówczesnego dworca głównego, obok cmentarza, w kierunku Kanału Piastowskiego. Tam, w okolicach Mulnika i składów paliw, znajdowała się kolejowa przeprawa promowa. Przybywające z Berlina wagony przewożono promem na stronę wolińską. W okolicach obecnego terminalu promów morskich, koło dworca, wjeżdżały na tory wiodące do Międzyzdrojów i Szczecina i doczepiane były do odpowiednich składów pociagów. Był to t.zw. „trajekt“ obsługiwany przez dwa czołowe promy kolejowe „Stralsund“ i „Swinemünde“, stanowiące własność kolei i fragment jej infrastruktury. Jeden z tych promów, „Stralsund “ przetrwał zawieruchę wojenną i jako obiekt zabytkowy jest dzisiaj do zwiedzenia w Wolgaście.

Z tej skomplikowanej infrastruktury kolejowej, pozostało już niewiele. W budynkach dworcowych, przysłoniętych barakami od strony ulicy Grunwaldzkiej, mieściły się hurtownie i magazyny rozlicznych firm. Jakiś czas stanowiły własność świnoujskiego przedsiębiorcy, który zamierzał go zamienić w centrum gastronomiczno - rozrywkowe z prawdziwego zdarzenia. Sprzedał go jednak komuś ponoć bardzo bliskiemu dzisiejszej władzy. Inne budynki kolejowe też na różny sposób zostały zagospodarowane. Stojąca tam niegdyś duża obrotnica dla lokomotyw, jak też skomplikowana sieć torów i zwrotnic, zniknęły bez śladu. Z torowiska prowadzącego przez ogródki działkowe na Garz nie zachowały się już nawet nasypy, które już to pracowicie zniwelowano, już to obsadzono szczypiorkiem i pietruszką. Na części stanęły domy osiedla na Krzywej. Na dawnym nasypie stoją też bloki osiedla przy ul. Kujawskiej. Szyny prowadzące niegdyś na Ahlbeck, już to zasiliły huty, już to jako dźwigary podtrzymują stropy w licznych domkach osiedla Posejdon. Przystanek na tym kierunku, zwany przez Niemców Bad Bahnhof, znajdujący się niegdyś w pobliżu wolnego jeszcze placu określanego jako „ruski stadion”, uległ zniszczeniu w połowie kwietnia 1945 r., po eksplozji w jego pobliżu, dwóch wagonów z materiałem wybuchowym.

Ostatki torowiska, linii prowadzonej z dworca przy ul. Grunwaldzkiej do Basenu Północnego, po bulwarze nad Świną, przez wiele powojennych lat były jeszcze widoczne, ale i te, odcinkami, przy różnych okazjach albo rozebrano, albo zalano asfaltem. Ale jeszcze dziś, idąc od Kapitanatu Portu do bramy Basenu Północnego, spotykamy resztki tego torowiska.

źródło: www.iswinoujscie.pl